Gielen Aroma

Gaultheria procumbens

GAULTHERIA PROCUMBENS Linné                       –                          WINTERGREEN/THEEBES
Synoniem: Gaultheria repens-Rafinesque
Gaultheria humilis, Salisbury.
Pyrola umbellata
Brossea procumbens.
De naam is ter ere van Jean Francois Gaultier (1708-1756), een Canadese fysicus en botanist, die samen met de Zweedse botanist Peter Kalm (1716-1779) een associé van Linnaeus, de planten van Quebec bestudeerde. Bij de dood van Gaultier gaf Peter Kalm de genus de naam Gaultheria.
Familie: ericaceae. Canada, China, Nepal, Verenigde Staten. Gebruikt deel: in warm water geweekte verse bladeren, stoom- of waterdestillatie geeft aanvankelijk een kleurloze olie die later lichtgeel of rozeachtig wordt met een zoet houtige, fruitige geur. Trage destillatie bij lage druk. Soortelijk gewicht 1.173 – 1.185 bij 15°C. Kookpunt 218 – 221°C. Wordt wel vervalst met petroleum olie; het s.g. is dan lager. Het is de zwaarste etherische olie.
Oplosbaar in alcohol of ether, niet in water. Koel en donker bewaren. Erg overheersend, maar karakteristiek voor methylsalicylaat. Topnoot in de parfumindustrie. Voor de destillatie worden de bladeren 24 uur geweekt. De olie wordt verwerkt in tandpasta en snoep. Soortgelijke olie wordt betrokken van de Betula lenta, de wortels van de Polygala paucifolia, de wortels van de Spiraea ulmaria, Spiraea lobata, de bladeren van de Gaultheria hispidula, Gaultheria leucocarpa, Gaultheria punctata en van de Monotropa hypopitys.
Gehalte aan etherische olie van de Gaulgtheria procumbens van 0,5 – 0,8%, voor 1 kg essence 125 kg gedroogde bladeren.

Wintergreen is een meerjarige altijd groene plant (vandaar de naam) met leerachtige, gekartelde bladeren en witte bloemen en aromatische rode bessen van herfst tot voorjaar, die in het wild voorkomt aan de voet van de Nepalese Himalaya. Ook de Gaultheria frangantissima levert een olie. Het is een vast bosplantje, behoort tot de heide familie. Ook groeit hij als bodembedekker op zure grond in oostelijk en centraal Noord-Amerika. Op kalkrijke grond kwijnt het plantje weg. Hij houdt van een halfschaduwrijk plekje. Het is een prima bodembedekker onder hoge heesters en heeft geen last van konijnenvraat. Het plantje wordt maar 15 cm hoog en  20-30 cm breed. In het voorjaar is het blad donkergroen. In de nazomer verkleurt het tot roodgroen. In juni – juli bloeit het struikje met witte of rozeachtige urnvormige bloemen. Na de bloei  vormen zich kleine oranjerode bessen die tot ver in het voorjaar aan de struik blijven. Het is geen agressief woekerende struik en snoeien is bijna niet nodig.
Hij kan tot op het oude hout worden ingesnoeid om weer vers blad te krijgen.
Medicinaal worden de bladeren gebruikt. Ze werken adstringerend en stimulerend. Warme kompressen van het gekneusde blad helpen tegen steenpuisten en kneuzingen. Van de bladeren kan men thee zetten. De vruchten zijn eetbaar: rauw of gekookt, gebruikt in taarten, jam.
De plant is een zeer rijke natuurlijke bron van methylsalicylaat (tot 98%). Deze grondstof wordt op grote schaal synthetisch geproduceerd en gebruikt in vele geneesmiddelen en sportcrèmes. Het natuurlijke methylsalicylaat werkt vele malen effectiever dan de synthetische versie. De etherische olie wordt daarom veel toegepast bij reuma, spier- en gewrichtspijn. De vriend van de sportman. De olie wordt gemakkelijk door de huid opgenomenen is samentrekkend, diuretisch en opwekkend. Is ontstekingswerend, pijnstillend en antibacterieel en heeft een karakteristieke geur.
De olie wordt verwerkt in zalven ter behandeling van chronische spieraandoeningen, rugpijn, ischias. Sterk diuretisch en wordt soms toegepast bij de behandeling van oedeem en allergieën. De olie wordt verkregen door traditionele trage destillatie bij lage druk van het in warm water geweekte blad en is lichtgeel tot rose van kleur. De olie kan de huid irriteren en mag inwendig alleen gebruikt worden onder streng dokterstoezicht.
De etherische olie komt niet ruw in de plant voor, maar wordt geproduceerd tijdens het ontbindingsproces in warm water. Wordt in zeer sterke verdunningen gebruikt in tandpasta, kauwgom en frisdranken, o.a. cola. Oorspronkelijk gebruikt tegen ademhalingsaandoeningen zoals chronische slijmafscheiding en gewrichts- en spierproblemen. De olie wordt geproduceerd in de USA. Inheems in Noord-Amerika en Canada. Werd door de Amerikaanse Indianen gebruikt om de pijn- en koortswerende eigenschappen. In sportolie krijgt men een lokaal opwarmend, pijnstillend en ontstekingsremmend effect op de spieren.
Van het blad van de theebes wordt Mountainthee gemaakt, die wordt gedronken door de Inuit uit Labrador, Canada, bij hoofdpijn, verlamming, spierpijn en keelpijn. De verse bessen kunnen in jam worden verwerkt.

Werkzame bestanddelen in de plant:
A en b-amyrine – campesterol – lupeol – ericoline  –  gaultherase – monotropitine – n-heptan-1-ol – vanillinezuur – koffiezuur – tanninen – b-sitosterol – triacontaan – arbutine – urson – P-hydroxybenzoinezuur – salicylzuurmethylester. Ethrische olie. Sesquiterpenen: gaultherileen. Aromatische esters: methylsalicilaat tot 99%, met formaldehyde en gaultheriline.
David Stewart: stoomdestillatie van de bladeren: Phenolic esters: methylsalicylaat 95-99%. Carboxylic acids: salicylic acid 1-2%.
Ter vergelijk: E. Zimmermann: stoomdestillatie van het hele kruid:
Phenolen: eugenol, sporen.
Aldehyden: 2-methylbutanal – 3-methylbutanal – hexanal – trans-2-decanal – benzaldehyde – kaneelaldehyde.
Esters: methylsalicylaat 98%.

Specifieke werkzaamheid:
Adstringent – analgetisch – anti-allergisch – antireumatisch – antiseptisch – antitussief – artritis/artrose – bloeddrukverlagend+++ – carminatief – diuretisch – emmenagoog – galactogoog – gewrichtspijn – hoofdpijn++, van lever-, bloedcirculatieoorsprong – ischias – krampstillend+++ – kransslagaderontsteking+++ – leverinsufficiëntie++ – leverstimulans+++ – lumbago – menstruatie, bevorderend  – myalgie – neuralgie – oedeem – ontstekingsremmend+++ – onzuivere huid – pijnstillend  –  reumatische klachten – spasmolytisch – spierpijn – stimulerend – spit – tendinitis  –  tonisch, algemeen.

Combinaties:
Wintergreen is goed te combineren met citrusoliën en muntsoorten.
Oregano, tijm, vanille, ylang ylang. De olie is echter zo dominant dat het niet duidelijk is of mengen zin heeft.

Geestelijk:
bij geestelijke vertraging en verstarring.

Toepassingen:
*bij onzuivere huid: 2-4 druppels in een glas gekookt, afgekoeld water en hiermee de huid deppen of afspoelen.
*bij reumatische klachten en spierpijn: 15-20 druppels mengen met een eetlepel basisolie en hiermee de pijnlijke plaatsen masseren.
*verdampen: 10 druppels in de aromalamp zorgen voor een frisse atmosfeer en activeren de geest.

Bron: Plants for a future: Gaultheria procumbens L.
The American Materia Medica, Thearpeutics and Pharmacognosy. By Finley Ellingwood,
M.D. 1919
Gaultheria procumbens. Answers.com Wikipedia,
Herniette’s Herbal Homepage King’s American Dispensatory by Harvey Wickes Felter, M.D.
and John Uri Lloyd, Phr. M., Ph. D. 1898
David Stewart The Chemistry of essential oils made simple p.530.
E. Zimmermann. Aromatherapie für Pflege- und Heilberufe p.174.
home.scarlet.be/jantje/olie Gaultheria procumbens.
The natural history of the northwoods: Gaultheria procumbens by Earl J.S. Rook 2004.
Stoomdestillatie van bergthee. Gerard Stout, Henk Ruiter. Noordelijke Hogeschool
Leeuwarden.
USDA Plants database: Eastern Teaberry.
Foto: pflanzenverkauf.ch
giftpflanzen.com
dobrepole.pl
eggert-baumschulen.de
bio-gaertner.de
ct-botanical-society.org
commons.wikipedia.org
dkimages.com
home.planet.nl
botanikus.de
srgc.org.uk
nps.gov
gesundheit.de

---