Hydrosols
HYDROLATEN/HYDROSOLS:
De naam hydrosol werd voor het eerst gebruikt door Jeanne Rose in 1990.
Hydrosol: uit het Latijn wil zeggen: hydro – sol: wateroplossing. Een hydrosol bevat de hydrofiele bestanddelen van een destillaat.
Niet verwarren met “aromatic- and floral waters”, aromatisch water en bloemenwater. Deze bevatten dikwijls synthetische geurstoffen. Ook worden ze gemaakt door enige druppels e.o. in bronwater te doen. Dit heeft niets te maken met een hydrolaat of hydrosol. Gebruik daarom de naam hydrosol voor het echte product.
Hydrolaten of hydrosols zijn het bijproduct of het hoofdproduct van een stoom-, water-, of hydrodestillatie proces en bevatten wateroplosbare, vluchtige planten componenten die de geur hebben van de etherische olie, maar minder sterk of zelfs helemaal niet of heel subtiel. Dit komt doordat er maar sporen etherische olie in een hydrosol zitten. De reuk en de smaak worden bepaald door de wateroplosbare, hydrofiele componenten van de plant in het hydrosol. Het is destillaatwater dat de wateroplosbare delen bevat met een veelheid aan stoffen. Het is eigenlijk een geconcentreerd extract, 20-30 maal sterker dan een kop kruidenthee. Je kunt een hydrosol nog versterken door de toevoeging van één druppel e.o., waarin de lipofiele componenten van de plant zijn gedestilleerd.
Al in de Middeleeuwen was de waterdestillatie bekend, met als doel het vervaardigen van aromatische waters ten behoeve van de dames uit de adel en de welgestelden. Aan de kostbare etherische oliën die hierbij eveneens vrij kwamen werd geen aandacht besteed en die werden onbenut gelaten. Wel werden de etherische oliën gemacereerd in plantaardige olie. Pas in 1507 schrijft Hiëronymus Brunschwig het “Liber De Arte Distillandi”, betreffende 4 etherische oliën. De e.o.’s waren in opkomst en de hydrosols verdwenen naar de achtergrond om allerlei redenen: onbekendheid met de chemie, de lage prijs van het hydrosol, logistieke problemen en kosten van vervoer uit verre landen, houdbaarheid, het werd beschouwd als afvalproduct van de destillatie, slechte technische apparatuur en – waterkwaliteit, alleen roos-, kamille-, en neroli hydrosol bleven over, de toepassingsmogelijkheden waren niet bekend, het toepassen van synthetische chemicaliën, enz.
Nu zijn de hydrosols weer sterk in opkomst en van bijna alle e.o.’s worden tegenwoordig hydrosols geproduceerd of als bijproduct of als hoofdproduct.
Wat moet je weten van je hydrosol:
Welk plantenmateriaal is er gebruikt – grondsoort, uit welk land, oogsttijd, klimaat – waterkwaliteit, bron, soort – latijnse naam en ct – destillatievorm: stoom-, water-, hydrodestillatie – bijproduct of hoofdproduct van de destillatie – containers (reiniging met clorox en daarna met water), opslagtemperatuur – pH moet liggen tussen de 4 – 5.5. Met pH 7 dan heb je water en geen hydrosol – label je hydrosol, meet de pH en maak een logboek.
Standaard moet een hydrosol voldoen aan:
Geur en smaak: beiden behoren aanwezig te zijn – de pH moet onder de 5.5 liggen – er moet 50 kilo plantmateriaal worden gebruikt op 100 kilo water – natuurlijk, zonder synthetische componenten – origineel van een bekende benoemde species, bijvoorbeeld Matricaria chamomilla – organische kwaliteit: het moet de karakteristieke geur en smaak vertonen van kamille – het moet een batch nummer hebben evenals een etherische olie – de destillatie datum moet bekend zijn – kwaliteit (kleur, helderheid, viskositiet, intensiteit van smaak en geur, terreinonderzoek (leefgebied, klimaat,enz.)
Hydrosols moeten dus aan een aantal voorwaarden voldoen.
*Er moeten verse planten worden gebruikt, die langzaam moeten worden gedestilleerd met een lage temperatuur (100 graden).
*Het is een keuze voor de destillateur om óf een hydrosol óf een essentiële olie te destilleren. *Etherische olie kan gedestilleerd worden van gedroogde of lichtgedroogde planten, hydrosols van verse planten.
*Van bloemen, planten, enz. met weinig of geen etherische oliën worden tegenwoordig hydrosols geproduceerd. Dit kan bijvoorbeeld wanneer een plant weinig olie levert, zoals: korenbloem, melisse, citroenverbena.
*Niet alle overblijvende water van een destillatie kan men beschouwen als een hydrosol.
*De beste kwaliteit is het destillatie poduct met als hoofddoel het hydrosol.
*Het tweede beste hydrolaat is van het begin van het destillatieproces. Deze hydrosols zijn krachtig met een goede geur en een laag pH van 3.5 – 4, en bevatten 0.2% e.o.
*Kwalitatief hoogwaardige hydrosols komen van de eerste 25-50% van een destillatie; de overige 50% van het laatste destillaat zijn kwalitatief niet voldoende om hydrosol genoemd te worden.
Zo heeft Nature’s gift.com bijvoorbeeld een calendula hydrolaat, korenbloesem, Ledum groenlandicum, Hypericum perforatum, Tanacetum annuum, Hamaemelis virginiana, enz., maar ook andere Amerikaanse en Indiase firma’s.
Ze zijn een veilig, vriendelijk en een goedkoop alternatief voor zeldzame en/of dure etherische oliën, als bij- of hoofdproduct van het stoom-, water- of hydrodestillatie proces van een e.o.
Gedurende het destillatie proces wordt de stoom afgekoeld en slaat neer als water met een laagje e.o. bovenop. Het water bevat minutieuze moleculen van de e.o. zowel als de wateroplosbare elementen van de plant die niet in de e.o. zitten. In een kleine destillatie unit druppelt het hydrosol in de ontvanger, ongeveer 10 liter per uur. Het oppervlak van dit hydrosol is bedekt met e.o. Bij verdere afkoeling van het hydrosol wordt de scheiding van hydrosol en etherische olie groter en kan de e.o. worden afgeheveld. Ook kan men een fles met de combinatie in de vriezer zetten: de hydrosol bevriest en de e.o. kan overgegoten worden in een flesje.
De werking van hydrosols is gelegen in het feit dat het hydrofiele (waterlievende) zuren zijn, die goed zijn voor onze huid. De werking voor de huid is therapeutisch antiseptisch en anti-ontsteking. Bacteriën houden niet van een zuur milieu of zure omgeving, die adstringent is en ons weefsel doet samentrekken (denk aan azijn met augurken, olijven, chilipepers). Ze hebben een lage ph waarde, waardoor ze zuur reageren. Hydrolaten kunnen de zuurwaarde van de huid herstellen en de afweer tegen schadelijke microben herstellen of verbeteren. De zure hydrolaten hebben een sterk samentrekkende werking en kunnen bloedingen stelpen, en rimpels verminderen. Daarom zijn hydrosols geschikt voor huidverzorging. Ook kunnen ze ingenomen worden, met of zonder verdunning.
Op de destilleerderij worden ze afgevuld in steriele containers en moeten dan minstens een tot anderhalf jaar goed blijven. Verse hydrosols zijn bacterievrij. Hoe lager het pH, des te langer zijn ze houdbaar. Men kan zelf de pH controleren met lakmoes papier of een pH meter. Een plotseling verhoogde pH duidt op bacteriëngroei. Voor een goede behandeling van de hydrosols moet men een logboek bijhouden: meten bij binnenkomst en daarna regelmatig opnieuw meten, noteren in het logboek met datum en pH.
Hydrolaten bevatten minder natuurlijke conserveringsstoffen en zijn dus meer kwetsbaar voor microben, dan etherische oliën, daarom is het advies: wat je niet meteen gebruikt: invriezen in ijsbakjes. In de handel moet de temperatuur constant rond de 12°C zijn, lager mag ook. Ook hydrosols zijn complex van samenstelling: samengestelde suikers, carbonhydraten, micro druppels etherische olie, en wateroplosbare planten bestanddelen.
Nooit zo maar met water verdunnen, want dan kunnen vervuilingen optreden met schimmel, 
meeldauw, enz en kan bacterie groei op gang worden gebracht, daarom net voor het gebruik verdunnen.
De wateroplosbare bestanddelen zijn tanninen, flavonoïden, aldehyden, carboxylzuren en terpeenalcoholen. Gemiddeld bevat een hydrolaat 0,02% essentiële olie. Het hydrolaat bevat de levenskracht van de plant. Hydrosols ouder dan een jaar, of waaraan men twijfeld, kunnen voor mens en dier nog in bad worden gebruikt; ook kunnen ze met verdunning bij zuurlievende planten worden gegoten.
Hydrosols – plantenextracten en etherische oliën zijn drie verschillende grootheden met alle drie verschillende eigenschappen. Het kruid kan in de keuken worden gebruikt, als plantenextract en digestivum (oregano kruid), de olie als antiseptisch of anti-ontstekend inhalatiemiddel bij infecties (oregano olie) en het hydrosol als antiseptisch middel in een basisolie bij uitwendige ontstekingen (oregano hydrosol).
De kunst is om de drie te combineren tot een synergie.
Het gebruik is veelzijdig:
*in bad, met of zonder druppels etherische oliën, in zitbaden tegen aambeien en aandoeningen van de urinewegen, vaginale schimmels, enz;
*sprayen of verstuiven in een bloemenplant voor luchtverfrissing, kleding, haar, eigen lichaam, enz;
*inwendig in drankjes, thee, water, vruchtendrankjes;
*desinfecteren van handen en andere lichaamsdelen, als spray in huis om de lucht te ioniseren en te zuiveren.
*op reis, in de auto, vliegtuig, bus, trein, hotelkamer om de lucht te zuiveren;
*in de huidverzorging: uitwendig: cosmetische producten, wassen, reinigen, ter parfumering, als deodorant, als een onderdeel van aftershave.
*bij verbrandingen, uitslag en jeuk, wondjes, snijwonden, schaafwonden, krassen, verwondingen, aangetaste of geïnfecteerde huid, als oordruppels, neusdruppels, oogwater;
*in verdunning voor baby’s, kinderen, ouderen, chronisch zieken;
*in kleimaskers en in kompressen bij verstuikingen, kneuzingen, spataderen, koorts; tonic voor het gezicht;
*in de keuken, als gekoeld drankje of als kookingrediënt.
*bij huisdieren, voor de huid, tegen tekenbeten, insectensteken/-beten;
*Hydrosols kunnen gecombineerd worden met homeopathie, plantenextracten, kruidencapsules, kleipakkingen, etherische olie en voedingsmiddelen zoals honing, vitamine E en andere, enz. Belangrijk is een anamnese van de patiënt te maken en de juiste middelen in te zetten.
Hydrosols worden meer en meer gepromoot om ingenomen te worden, aangezien men verondersteld dat de hydrosol een homeopathisch derivaat is van de eigenlijke olie, maar dat hoeft dus helemaal niet zo te zijn. Doe onderzoek naar de bestanddelen of laat de leverancier dit doen in de vorm van een gaschromatografische analyse.
In Duitsland en Frankrijk zijn aanzienlijk meer hydrolaten te verkrijgen dan in Nederland.
In feite bevatten hydrolaten de in water oplosbare inhoudstoffen van de gedestilleerde plant. In de etherische olie bevinden zich de in vet oplosbare inhoudstoffen van de gedestilleerde plant. Dit is een groot verschil voor bijvoorbeeld de therapeutische toepassingen. In een rozenhydrolaat bevindt zich ongeveer 50% van de pijnstillende phenylethanol en in de etherische olie 2-3%.
Inwendig kan 3 maal per dag een dessert lepel hydrolaat genomen worden.
Hydrolaten verschillen van de etherische oliën:
*omdat ze alle niet vluchtige bestanddelen bevatten
*ze de wateroplosbare bestanddelen bevatten.
Hydrolaten hebben antivirale en antiparasitaire eigenschappen. Ze kunnen goed samenwerken met de vluchtige oliën omdat ze aanvullend werken bij de volgende werkingen :
antiseptisch
microbe dodend
antibiotisch
schimmelwerend.
In tegenstelling tot de etherische oliën is de houdbaarheid beperkter, van enkele maanden tot 1 – 2 jaar, omdat een waterige omgeving een ideale broedplaats is voor bacteriën en schimmels. Ook hangt de houdbaarheid af van de waterkwaliteit en dat is in ontwikkelingslanden en derde wereldlanden dikwijls een probleem. Een goede destillateur gebruikt bronwater. Ze moeten vers gebruikt worden en met een opzetpompje of verstuiver. In Duitsland wordt rozenhydrolaat ook in ampullen geleverd. Ze hebben een zachtere werking dan de etherische olie en zijn daarom bijzonder geschikt voor kinderen, zwangere en ouderen
Men kan een hydrolaat zonder of met verdunning gebruiken. Verdunnen met bronwater. Een eetlepel (5 ml.) hydrolaat kan men verdunnen met 200 ml bronwater.
Marco Puccio van de Australia College of Herbal Studies geeft advies:
De houdbaarheid is beperkt omdat de hoeveelheid water groot is en de hoeveelheid olie klein. Bacteriën reproduceren bij kamertemperatuur zeer snel en ook koken steriliseert niet, doodt wel een aantal bacteriën waardoor iets tijdelijk veilig is, maar na enige tijd begint de reproductie weer. Het advies is om bij aanschaf de hydrolaten in te vriezen in ijsblokbakjes, behalve de hoeveelheid die je per direct nodig hebt.
Van de korenbloem en de hamamelis kan geen etherische olie gewonnen worden, en alleen hydrolaten. De meeste hydrolaten zijn in Nederland niet verkrijgbaar, door de hoge vrachtkosten uit verre landen.
In principe is van elke plant, boom of struik waar een essentiële olie van geproduceerd wordt, een hydrolaat te verkrijgen.
De volgende hydrolaten op alfabetische volgorde met Nederlandse namen zijn beschreven:
Alant – Basilicum – Ceder – Cipres – Cisteroos – Citroenverbena – Den – Duizendblad – Eucalyptus – Fijnstraal – Gember – Geranium – Goudsbloem – Hamamelis – Helicryse – Hysop – Jeneverbes – Johanneskruid – Kamille/Roomse – Kamille/Duitse – Kaneel – Kardemom – Kewda/Keora – Korenbloem – Koriander – Laurier – Lavendel – Lavandin – Ledum – Lindebloesem – Melisse – Mirte – Neroli – Oregano – Peen – Pepermunt – Rozemarijn / kamfer/verbenon/cineol – Roos – Salie – Sandelhout – Spijklavendel – Tea tree – Tea tree citroen – Tijm met verschillende ct.’s – Venkel – Vlier – Verbena – Wierook – Wormkruid.
Bron: Nature’s gift. Balancing body, mind & spirit with pure essential oils. naturesgift.com
The cure is in the cupboard by Dr. Cass Ingram
Hydrosols The next aromatherapy. Suzanne Catty.
Quinessence Aromatherapy Ltd. 1997 – 2007.
Newsletters: whitelotusaromatics.com
Bush sense. Mark Webb.
From Nature With Love – Hydrosols.
Martin Watt – Medical Herbalist – Natural beaty
Wanda Sellar – Directory of essential oils
Essential Aura Aromatics. aromatherapy-essentials-oils.org
Sunrose aromatics. sunrosearomatics.com
Gernot Katzer’s Spice Pages: Pandanus odoratissimus L.
Hydrolats for therapeutic use by Barbara Payne.
APP: Aromatci Plant Project – Hydrosols. aromaticplantsproject.com
Christopher Macmahon: Kewda attar – Kewda Ruh.
Marco Puccio Australia College of Herbal Studies.
©®Copyright en registratie notaris. André Gielen 2001 – 2008.