Inleiding
Aromatherapie, osmotherapie of aromacologie is een holistische therapie, dat wil zeggen, dat er zowel rekening wordt gehouden met het lichaam als de ziel van de hulpzoekende door gebruik te maken van aan planten onttrokken etherische of essentiële oliën.
Aromatherapie in essentie bestaat eigenlijk zolang als de mens zelf. Vanaf het prille bestaan heeft het leven van de mens onder invloed van geuren en geurstoffen gestaan. Zijn reukorgaan, rechtstreeks verbonden met het limbische hersendeel, deed hem leven en overleven. Zonder de parfumindustrie met haar innovatieve technische hulpmiddelen zou de aromatherapie niet op het niveau zijn waar het nu is. Vooral de laatste decennia zijn belangrijk geweest in de ontwikkelingen van destillatieprocessen en geuren.
De Engelse school in de aromatherapie maakt officieel gebruik van 53 klassieke essentiële oliën. Daarnaast zijn nog zo’n 200 minder algemene oliën in de handel. Deze school heeft als hoofdactiviteit massage, met opgeloste etherische oliën in een basisolie, zo’n 2-5%. Oraal gebruik van etherische olie wordt afgeraden en soms zelfs verboden. De Franse school is meer all round en maakt gebruik van, om het plat te zeggen, van het hele varken: masseren, verdampen, innemen, verdunnen, puur, capsules, zetpillen, enz. Mijn voorkeur gaat uit naar de Franse school.
Aromatherapie kan een goede ondersteuning geven bij vele gezondheidsproblemen: van stress tot angst, van depressiviteit tot slapeloosheid, van chronische vermoeidheid tot spanningsziekten, van acne tot huidverzorging, haaruitval, wondverzorging, wondheling, kneuzingen, verstuikingen, pijnbestrijding bij reumatische aandoeningen en pijnbestrijding in het algemeen, infectieziekten, tegen virussen, bacteriën, schimmels, te veel om op te noemen. De geneeswijze is eeuwenoud en gebaseerd op het gebruik van geurige substanties die zijn gewonnen uit bloemen en planten. De geneeswijze is het meest effectief indien de geuren prettig zijn. Ons lichaam en met name het reukorgaan kiest instinctief voor de geuren die ons lichaam op dat moment het meeste nodig heeft. Echter, de geur is niet bepalend voor de werking van de olie. Ook zonder geur is de werking bij bijvoorbeeld verdamping aanwezig.
Als je moet beginnen is het erg moeilijk een keuze te maken uit al die verschillende oliën. Om te beginnen zou men kunnen kiezen voor: eucalyptus, lavendel, basilicum.
Bij het ruiken moet je nooit aan het flesje ruiken. Het flesje moet men met een langzame beweging langs de neus halen. Ook zou je kunnen ruiken aan een staafje dat de verkoper in de olie heeft gedoopt.
Het gebruik van de e.o. neemt enorm toe. In de algemene zorg, de terminale en palliatieve zorg zien we een stijgende lijn, evenals in de zelfmedicatie. Aromatherapie is bijvoorbeeld in gebruik bij het St. Elisabeth ziekenhuis te Tilburg op de kinderafdeling, waar met verschillende essences de kinderen in een rustige en ontspannen sfeer worden gebracht. Vooral in Australië, Nieuw Zeeland, het United Kingdom, Frankrijk en Duitsland zijn de ontwikkelingen verder dan in Nederland. In die landen wordt veel onderzoek gedaan en er worden nieuwe oliën geproduceerd en bestudeerd, vooral in Australië. De productie verloopt ook ecologisch beter dan vroeger. In Frankrijk zijn zetpillen en capsules met etherische olie voorhanden, evenals in Duitsland. Ook in Nederland zijn momenteel al capsules met etherische olie verkrijgbaar, afkomstig van Pranarom.
De belangstelling voor aromatherapie is groeiende, mede omdat we opgeschrikt zijn door de bijwerkingen van chemische medicijnen, die het zelfgenezend proces van het lichaam dikwijls ondermijnen en omdat geuren in zijn. Ook de alternatieve geneeswijzen zijn in opkomst.
Veel ziekten vinden hun oorsprong in de psyche van de mens en daarom is een holistische geneeswijze zo belangrijk.
Aromatherapie is de kunst en kunde waarbij men met enkelvoudige en gecombineerde etherische oliën geestelijke en lichamelijke kwalen verlicht. Indien de etherische oliën goed worden toegepast, hebben ze geen negatieve bijwerkingen. Het principe van de natuurgeneeswijze wordt gevolgt: het opwekken en versterken van de levenskracht en zelfgenezend vermogen van de patiënt. De etherische oliën reguleren dát, wat uit balans is geraakt. Ze werken in op lichaam en ziel. De belangrijkste eigenschap van de oliën is het evenwicht brengende effect ervan op het lichaam.
Baseer de behandeling altijd op de diagnose van een arts.
Geschiedenis: Aromatherapie wortelt in de oudste geneeskundige praktijken van de mens, want de planten waaruit nu de oliën worden gedestilleerd, werden al duizenden jaren gebruikt om hun geneeskrachtige werkingen, voor wond- en huidbehandelingen, als reukoffers en offerandes aan de goden. Al duizenden jaren geleden werd vastgesteld dat bepaalde bladeren, bessen, vruchten, wortels, enz., er voor zorgden dat mensen zich beter voelden door het gebruik ervan. Deze kennis werd binnen de stammen van generatie op generatie doorgegeven. Zo ontstonden er gewoonten, waaraan een magische werking werd toegekend, zoals het offeren en branden van aromatische kruiden. De vroegste vormen van geneeskunde waren sterk verbonden met religie. Bekend is nog het offeren van wierook en andere balsamica. Ook het uitroken van vertrekken en ziekenhuiszalen met tijm en rozemarijn is tot in de vorige eeuw blijven bestaan.
Aromatherapie is een deelgebied van de fytotherapie, of fytoaromatherapie, in Frankrijk aromatische geneeskunde genaamd. China is ontegenzeggelijk de grondlegger met een farmacopee van meer dan 8000 formules, de Pen Tsao.
De geneeskrachtige kruiden, die door de eeuwen heen gebruikt zijn in de volksgeneeskunde, bezitten een aantal chemische stoffen zoals: water – anorganische zouten – koolhydraten – alcoholen – eiwitten – anthrachinonen – slijmstoffen – flavonen – alkaloïden – saponinen – glycosiden – bitterstoffen – mineralen, vitaminen enz., en etherische olie.
Van de 800.000 plantaardige species zijn er slechts een beperkt aantal die etherische olie leveren. De meest aromatische families zijn: Lamiaceae, Myrtaceae, Lauraceae, Asteraceae, Apiaceae, Abieaceae of Pinaceae, Poaceae of Graminea, Cupressaceae en Rutaceae. Het belang van de aromatische planten is zeer groot met door de eeuwen heen veel toepassingsmogelijkheden: als ruwe materialen voor het destilleren van etherische olie; als specerijen; als kruiderij en smaakmaker; in medicijnen, cosmetica, verven, luchtverfrissers, als desinfectant en voor luchtzuivering, als insecticides, pesticides, kruidendranken, thee, potpourri’s, in de voedingsmiddelenindustrie, frisdranken, alcoholische dranken, parfumindustrie. De tendens is momenteel: terug naar de natuur, d.w.z. naar de aromatische, natuurlijke planten, aangezien veel synthetische middelen bewezen gezondheidsschade opleveren.
In de etherische olie worden door destillatie de vetoplosbare en vluchtige stoffen aan de plant onttrokken. Dit zijn alleen de stoffen met zeer kleine moleculen. De stoffen met grotere moleculen zoals suikers en zuren zal men niet in de etherische olie aantreffen. Wel ontstaat bij het destillatieproces het hydrolaat, waarin zich de wateroplosbare stoffen van de plant bevinden.
Essentiële olie zijn altijd een product van stoomdestillatie met een temperatuur van 132ºC. Alleen de lichtste moleculen komen door de destillatie, van 136 amu voor monoterpenen tot 240 amu voor sesquiterpenols tot een maximum van 300 – 500 amu.
De citrus oliën, geproduceerd door koude expressie worden ook beschouwd als etherische oliën.
Absolutes zijn eigenlijk geen essentiële oliën, omdat ze geproduceerd worden met chemische oplosmiddelen: ethanol, methanol, benzeen, hexaan. Soms worden ze essences genoemd. Ze bevatten stoffen met grotere moleculaire samenstelling dan de bestanddelen geproduceerd door stoomdestillatie.
De meest bekende zijn jasmijn, neroli, vanille, Tolubalsem, Styrax van de Styrax benzoin.
Hoe gedragen Etherische oliën zich:
ze functioneren in het menselijk lichaam zoals in de plant: ze circuleren door het plantweefsel, door celwanden, voeden de cellen en voeren afvalstoffen af. Ze doden virussen, bacteriën, parasieten en schimmels, ze weren diervraat door onacceptabele smaken en geuren, weren insecten en ziekten, werken als herbiciden, waardoor ze verhinderen dat andere planten te dichtbij groeien. Ze beschermen planten tegen uitdroging en verbranding. Carotenoïden (tetraterpenen) verlagen de frequenties van het zonlicht. Een bestanddeel van cajeput, platyphyllol, blokkeert het uv licht en wordt gebruikt in commerciële zonwerende lotions.
In het menselijke lichaam verzorgen ze de cellen van zuurstof, voeren afvalproducten af, chemicaliën, zware metalen en vergiften, ze verhogen het vermogen om mineralen en vitamine op te nemen. Zij hebben veel verschillende functies, als: neurotransmitters, peptiden, steroïden, hormonen, enzymen, vitamine, ligands, (neutraal molecuul of ion) die lichaamsfuncties ondersteunen.
Etherische oliën hebben homeostatische intelligentie, dat wil zeggen, ze werken altijd naar het herstellen, balanceren en de toestand van homeostasis. (regulatie en in standhouding van..) Ze werken naar behoefte van de plant of mens.
Oregano kan schadelijke microben doden en goedaardige microben beschermen en voeden.
Veel oliën werken naar gelang behoefte: stimuleren of relaxeren. Ook de dosering kan hierbij van belang zijn. (Lavendel, engelwortel, mirte).
De etherische oliën werken op twee manieren: een psychologische, subjectieve beïnvloeding van een individu door de geurinformatie die tot stand komt in het limbische systeem in de hersenen en de lichamelijke en objectief meetbare veranderingen, zoals verhoogde bloeddruk, verlaagde hartslag, vernietiging of remming van bacteriën, virussen en schimmels, door de samengestelde componenten van een etherische olie, te meten door een EEG, ECG en een Aromatogram. Door kennis van de werkzame bestanddelen kan een deskundige vaststellen op welke organen deze werken. Veel stoffen zijn al wel en veel stoffen zijn nog niet geïdentificeerd.
Franse therapeuten zijn dikwijls voor orale inname, alhoewel oliën met een hoog fenolgehalte verteringsproblemen kunnen veroorzaken. Tegenwoordig is de inname van etherische oliën betrekkelijk veilig omdat ze verwerkt zijn in gelatine capsules, nu ook in Nederland verkrijgbaar. Een andere voorkeur heeft rectale toediening, bij acute ziekten, waarbij de opname gebeurt door de aderen in het rectale slijmvlies. De toediening in zetpilvorm heeft het voordeel dat opname buiten het spijsverteringsstelsel om plaats vindt. De olie wordt geabsorbeerd door de vena cava, de holle ader en zo naar alle organen vervoerd.
Dan hebben we opname door het ademhalingssysteem en het olfactieve systeem. Geurprikkels komen rechtstreeks het limbische systeem binnen en veroorzaken zo reacties die buiten onze wil om plaats vinden.
Aromatherapie en met name de lichaamsmassage, is een van de middelen die men tot de beschikking heeft bij psychosomatische ziekten. Psychosomatisch komt uit het Grieks: psyche is geest en soma betekent lichaam. De ziekte wordt gekenmerkt door lichamelijke symptomen als gevolg van een bepaalde, meestal negatieve, geestelijke of emotionele toestand of situatie. Massage met etherische oliën is een goede manier om stress te bestrijden. Door negatieve stress komen veel mensen in een vicieuze cirkel, omdat ze bijvoorbeeld niet kunnen geloven dat de pijn in de borst, of de verschrikkelijke hoofdpijn veroorzaakt worden door stress. Het lichamelijke contact van een massage beantwoordt aan een basale behoefte van de mens. De combinatie van aanraking en geuren kan een zeer weldadige uitwerking hebben op cliënten.
Etherische oliën worden ook door de huid opgenomen. De huid bestaat uit de opperhuid, de lederhuid en het onderhuidse bindweefsel. De etherische olie gaat via de haarvaten de bloedbaan in en op transport door het hele lichaam. .
Belangrijk betreffende de opname van etherische olie is het volgende:
ATOOMGEWICHT:
Het atoomgewicht van alle etherische oliën verkregen door stoomdestillatie is laag, meestal beneden 300 amu tot 500 amu en elke olie of stof met een amu minder dan 500 kan de menselijke huid penetreren, zenuwbanen volgen, de meridianen doorkruisen, de bloed-hersenbarrière passeren, therapeutisch werken op cellulair niveau, intracellulair niveau, inclusief cellulair geheugen of DNA.
Etherische olie, toegepast op het menselijk lichaam, doet hetzelfde wat het in de plant doet:
circuleren door het weefsel, het passeren van celwanden, verwijderen van afvalstoffen, cellen voorzien van zuurstof, verwijderen van zware metalen en andere vergiften, door de lever, darmen, transpiratie, longen en nieren. Ook verhogen ze het vermogen om vitaminen, mineralen en andere voedingstoffen op te nemen. Ze werken als neurotransmitters, boodschappers, supervisors, peptiden, steroïden, hormonen, enzymen, vitaminen.
De bloed-hersenbarrière is een extra bescherming voor de hersenen, door het tegenhouden van bijvoorbeeld bacteriën om infecties te voorkomen, aangezien in een volgroeid brein geen herstel van cellen kan plaatsvinden, in tegenstelling tot de andere delen van het lichaam. Er zijn voordelen en nadelen, zie wikipedia.
Wat oplosmiddelen bij de schildersziekte in negatieve zin doen, bijvoorbeeld benzeen, tolueen, xyleen, enz., doen etherische oliën eveneens, maar dan meestal in positieve zin. Neem benzeen C6H6 met een amu van (6×12)+(6×1)= 78 amu. Dit zijn stoffen die eveneens de bloed-hersenbarrière passeren, evenals cocaïne, heroïne, nicotine, enz. met desastreuze gevolgen. We kennen allemaal de werking van thinner, terpentijn, ether en andere gasvormige schadelijke of niet schadelijke stoffen, het snuiven van lijm, enz. E.o.’s werken dus logischerwijs op dezelfde manier en dan aan de hand van juiste doseringen op een positieve wijze.
Moleculair gewicht heeft invloed op het gedrag van etherische oliën wat betreft viscositeit, volatiliteit en half-life van een olie, maar ook de moleculaire vorm en grootte.
Half-life is de tijd die 50% van een hoeveelheid van een etherische olie aromatisch actief is als geur of therapeutisch in het lichaam. Hoe hoger het moleculaire gewicht, des te langer zal een aangebrachte olie zijn geur behouden en des te langer zal de olie actief blijven in het lichaam voordat die door de stofwisseling wordt uitgescheiden. Ook, hoe meer viskeus een olie is, des te langer is het half-life.
Viscositeit is de dikte van een vloeistof. Oliën met veel sesquiterpenen zijn minder volatiel en minder geurig dan oliën met veel monoterpenen. Hetzelfde geldt voor de volatiliteit, het vermogen van een vloeistof om te verdampen of te vervliegen.
Hoe meer viskeus een olie is, des te minder volatiel is de olie en vice versa.
Water is H2O, iedere molecule heeft 2 waterstof atomen en 1 zuurstof atoom. Het atoomgewicht van waterstof is 1 amu (atomic mass units), van zuurstof 16 amu. Het moleculaire gewicht van H2O is dus 2 waterstof atomen + 1 zuurstof atoom = (2×1) + (1x 16) = 18 amu.
In etherische olie vinden we veel phenolen en phenylpropanoïden, bijvoorbeeld
C9H12O, d.w.z. 9 koolstofatomen, 12 waterstof en 1 zuurstof atoom. Het moleculaire gewicht van deze formule is dus (9×12) + (12×1) + (1×16) = 108 + 12 + 16 = 136 amu. Dit is een van de kleinste phenylpropanoïden en die is even zwaar als een monoterpeen.
Monoterpenen, C10H16, zijn veel voorkomende terpenen in etherische oliën. Iedere molecule bevat 10 koolstof atomen en 16 waterstof atomen. Het atoomgewicht is (10×12) + (16×1) = 120 + 16 = 136 amu.
Sesquiterpenen: C15H24, hebben een atomair gewicht van (15×12) + (24×1) = 180 + 24 = 204 amu, dus zwaarder dan de twee vorige bestanddelen.
Diterpenen: C20 H32 atoomgewicht: 272
Triterpenen: C30 H48 atoomgewicht 408
Tetraterpenen: C40 H64 atoomgewicht 544
Zie verder: Werkzame bestanddelen.
Auto-immuunziekten nemen toe, evenals schimmelinfecties en allergieën, door de jachtige leefwijze, geluids- en lichtvervuiling, slechte voeding, teveel en vooral de verkeerde vetten, overconsumptie van geneesmiddelen, ziekteverwekkers raken resistent. Bij gebruik van antibiotica treedt het neveneffect op van vernietiging van onze immuniserende flora in darmen, mond, vagina en huid. Het gevolg kan zijn nieuwe virale of bacteriële aandoeningen en opnieuw antibiotica, waardoor er een vicieuze cirkel ontstaat.
In tegenstelling tot antibiotica tasten etherische oliën de intestinale flora niet aan en zijn daarom uitermate geschikt voor virale ziekten, auto-immuunziekten en ziekten met een resistentie tegen antibiotica. Door het hoge aantal bestanddelen in de etherische oliën ontwikkelen bacteriën en virussen geen resistentie tegen deze oliën. De etherische oliën blijven in ontwikkeling door o.a. oxidatie en vormen zo steeds nieuwe chemische bestanddelen, waardoor resistentie van virussen, bacteriën en schimmels niet mogelijk is. Met de meetinstrumenten gaschromatografie, mass spectrogram en het aromatogram zullen op den duur de etherische oliën de plaats krijgen in de medische zorg die ze verdienen. Aromatogrammen worden reeds in laboratoria in Frankrijk, Engeland, Duitsland en België afgenomen.
Aromatherapie neemt toe in populariteit en ook worden goede resultaten geboekt, echter: altijd zal eerst het advies van een geneeskundige ingewonnen moeten worden; er zal een duidelijke diagnose gesteld moeten worden alvorens over te gaan tot behandeling met etherische olie. Het is geen wondermiddel, maar kan wel een geweldige ondersteuning leveren aan het complexe menselijke organisme en in de strijd tegen virussen, bacteriën en schimmels. Bij wondbehandeling, kneuzingen, verstuikingen, bloedcirculatieproblemen worden zeer goede resultaten bereikt met mixen van verschillende etherische oliën in een basisolie.
Aromatherapie en fytotherapie zijn eigenlijk niet streng te scheiden. Ook in dit werk zullen ze door elkaar heen lopen. Ze vullen elkaar aan en ik adviseer dan ook om ze naast elkaar te gebruiken. In de oliebeschrijvingen zal ik ook dikwijls buiten de etherische olie bestanddelen, alle andere bestanddelen van een boom, plant, bloem, enz. aangeven. Ook worden er giftige e.o.’s beschreven, die in de Aromatherapie niet worden gebruikt. Veel van deze giftige e.o.’s hebben zeer waardevolle bestanddelen die in reguliere medicijnen worden gebruikt, zoals coumarinen en alkaloiden.
Bron: Production of aromatic plants in Asia – an overview. Narong Chomchalow. University Bangkok, Thailand.
David Stewart. The chemistry of essential oils made simple.
Shirley and Len Price: Aromatherapy for Health Professionals.
E. Zimmermann Aromatherapie fur Pflege- und Heilberufe.
Essential oils integrative medical guide D. Gary Young.
Advanced Aromatherapy Kurt Schnaubelt
Medical Aromatherapy. Healing with Essential oils Kurt Schnaubelt.
©®Copyright en registratie notaris. André Gielen 2001 – 2008
Previous page: Waarschuwing
Next page: Algemene bibliografie