Maceraten
MACERATEN
Maceraten worden verkregen door planten of bloemen of delen hiervan een maand of langer te weken in een goede kwaliteit tarwekiem olie, olijf olie, sesam olie, zonnebloemolie, amandel- of saffraanolie, en/of andere. Het maceraat bevat 10% van de in vet oplosbare stoffen van de plant. De plantendelen geven geleidelijk hun lipofiele stoffen af aan de drager waardoor er een medicinaal product ontstaat. Vroeger waren maceraten de traditionele manier om planten met etherische olie en andere therapeutische stoffen te benutten en te gebruiken.
Maceraten behoren ook tot de basis oliën. Ze dienen als basis voor huid- en massage oliën en andere cosmetische preparaten. Etherische oliën lossen zeer goed op in deze vette oliën en zijn daarom onmisbaar in de aromatherapie.
De meest gebruikte maceraten zijn: aloë vera, arnica, goudsbloem, kamille, St. Janskruid, wortelolie en monoi.
Aloe barbadensis/vulgaris
Arnica montana
Calendula officinalis
Matricaria chamomilla
Gardenia tahitensis
Hypericum perforatum
Daucus carota
Aloe barbadensis/vulgaris, Verenigde Staten Aloe vera. Liliaceae.
Maceraat van het versgesneden blad van de Aloe vulgaris in sojaolie. De bladeren worden een maand of langer geweekt in vette olie waaraan de plantendelen geleidelijk hun vetoplosbare stoffen afgeven. Dit maceraat is lichtgeel van kleur en heeft de geur van aloe.
Het sap en de gel van de aloe bevatten de volgende
werkzame stoffen:
*polysacchariden van het glucose type en het mannose type met het werkzame acemannan. *Antralglycosiden met barbaloïne en aloïne.
*Enzymen: oxidase, lipase, protease.
*Mineralen: aluminium, ijzer, kalium, magnesium, zwavel,natrium, mangaan, zink.
* Vitaminen: A en B complex met choline, het belangrijkste bestanddeel van lecithine. *Aminozuren; vetzuren; anthraquinonen.
De Aloe behoort tot de familie van 300 succulenten of vetplanten, bomen, struiken en vaste planten in Afrika, Madagascar en op het Arabisch schiereiland. De plant is waarschijnlijk inheems in Noord Afrika, groeit tot 60 cm hoog, heeft grijsgroene bladeren, lancetvormig en slaat heel veel geleiachtig vocht op in de bladeren. Deze gelei bevat enzymen, vitaminen, mineralen, eiwitten en suikers. In de zomer verschijnen kleine, oranjegele bloemen in aren. Het sap en de gel van de plant worden gebruikt voor medicinale en cosmetische doeleinden.
Het maceraat kan puur worden toegepast of voor 50% toegevoegd aan een basisolie en de werkzaamheid is:
hydraterend – ontstekingremmend – bevordert de zelfgenezende krachten van de huid – bevordert de doorbloeding en celopbouw van de huid – bij spierpijn – als massageolie na sporten – huidproblemen – eczeem – ontstoken huid – zonnebrand.
Het sap kan gebruikt worden als ondersteuning bij een slechte spijsvertering en bij 
behandeling van ontstekingen in de ingewanden.
In combinatie met essentiële olie van eucalyptus, niaouli, kruidnagel en tea tree te gebruiken om de schadelijke neveneffecten van röntgenbestraling te behandelen en op te lossen. Ook zeer belangrijk voor het reinigen van het lymfesysteem.
De houdbaarheid is ongeveer een jaar. Bij onregelmatig gebruik in de koelkast bewaren.
Arnica montana, Frankrijk – Arnica. Asteraceae
Maceraat van de verse bloemhoofdjes in olijfolie, zonnebloemolie of sojaolie. Het maceraat is geel van kleur en bitter van smaak.
Komt voor in Europa en West Azië in bergweiden. De goudgele bloemen staan op stengels van 60 cm, worden in juni en juli verzameld, gedroogd en verwerkt in tincturen en maceraten. Heeft een zeer oude geschiedenis in de volksgeneeskunst in Duitsland en Oostenrijk. In Duitsland wordt de plant nog steeds toegepast bij hartklachten. In veel landen alleen uitwendig gebruikt wegens de toxiciteit. Er wordt ook een etherische olie gedestilleerd uit de bloemen en wortels.
Werkzame inhoudstoffen:
Sesquiterpeenlactonen: arnicoliden en helenaline
Flavonoïden: eupafoline, pauline, hispiduline
Essentiële olie: thymol derivaten
Slijmstoffen, polysacchariden, harsen, bitterstoffen (arnicine), tanninen, carotenoïden.
Werkzaamheid: uitwendig: puur of tot 50% toegevoegd aan een basisolie.
Bloedcirculatiebevorderend – verwarmend – ontstekingremmend – vaatverwijdend – kalmerend – anti-hematoom (stimuleert witte bloedlichaampjes, afvoer van opgehoopt bloed, verspreiding van vloeistoffen uit spieren en gewrichten) – bloeduitstortingen – blauwe plekken – 
verstuikingen – kneuzingen – spierpijn – gewrichtsontstekingen. De huid moet intact zijn. Een oplossing van 10% van de in vet oplosbare stoffen van de arnica bloem in sojaolie. In een verdunning van 3-6% ook geschikt rond de ogen.
Geen inwendig gebruik: irritant voor het maagslijmvlies en kan tot vergiftiging leiden
Houdbaarheid ongeveer een jaar. Bij onregelmatig gebruik in de koelkast bewaren.
Calendula officinalis, Frankrijk – Calendula Asteraceae
Calendula is een maceraat van de verse bloemhoofdjes in olijfolie of zonnebloemolie. Het is goudgeel of oranjegeel van kleur.
Inheems in het Middellandse zeegebied en Azië. Gecultiveerd in de gematigde streken van het noordelijk halfrond. De plant bloeit van het voorjaar tot het najaar. In het oude Griekenland, in de Arabische en Indiase cultuur en bij de Romeinen was calendula reeds bekend voor de geneeskrachtige werking op de huid.
Werkzame inhoudstoffen: etherische olie (zie beschrijving); flavonoïde glycosiden; triterpeensaponinen en triterpeenalcoholen (ontstekingremmend); flavonoïden (ontstekingremmend), carotenoïden, xanthofylleen, fenolzuren; fytosterolen; slijmstoffen; tocoferol (vitamine E); bitterstoffen; hars met calenduline.
Werkzaamheid:
Zuiverend – wondhelend – jeukstillend – granulatiebevorderend – verzachtend – ongtstekingremmend – huidherstellend – samentrekkend – verbrandingen – eczeem – gevoelige huid – droge en schilferige huid – geïrriteerde huid – schaaf-, snijwondjes – spataderen – blauwe plekken – kloofvorming – gesprongen/gebarsten huid – babyverzorging – luieruitslag (calendula met jojoba) – tepelkloven – aftersunolie – oedeem door verbranding – (toevoeging van echte kamille) – doorligwonden – huidversterkend.
Kan puur toegepast worden of tot 25% toegevoegd aan een andere basisolie. Ook kan de etherische olie of het CO2 extract toegevoegd worden.
In een verdunning van 3-6% ook geschikt rond de ogen. Men doet nog onderzoek naar de anticarcinogene en antivirale werking van de goudsbloem, maar op dit moment ontbreekt nog voldoende bewijs.
Recept voor winterhanden en –voeten; voeg 10-15 druppels toe aan een niet te warm hand- of voetbad. Na 10 minuten baden licht deppend afdrogen. Bij onregelmatig gebruik in de koelkast bewaren.
Productie in Duitsland, Egypte en Syrië. Kan 25% van het totale mengsel uitmaken.
Kamille olie – Matricaria chamomilla. (maceraat)
De olie wordt gewonnen door het macereren van de bloemen. Het maceraat wordt verkregen door de bloemen enige tijd in een vette planten olie te weken. Hiervoor wordt meestal tarwekiemolie, olijfolie of sesamolie gebruikt. Het is een verzachtende olie en kan goed als basis gebruikt worden bij pijnlijke plekken en bij een snel geïrriteerde huid.
Recept voor baby massage-olie: meng 5 ml kamille olie met 10 ml amandel olie.
Monoi – Gardenia tahitensis.
Familie: Rubiaceae. Koffie- en walstrofamilie. Monoi is een maceraat van de bloemen van de Tahitiaanse gardenia met cocos nucifera of kokosolie.
De lokale naam op Tahiti is tiaré. Monoi is een oud woord op Tahiti en betekent: geurende olie.
De witte bloem wordt het hele jaar geleverd, door een kleine struik met glimmend donkergroene bladeren, die een voorkeur heeft voor kustgebieden. De bloemblaadjes zijn variabel van 5 tot 9 in een stervorm en zijn zoet geurend. Ze worden geplukt van september tot april.
De bloem heeft een godsdienstige betekenis en is een product in de traditionele geneeskunde. De bevolking draagt de bloem achter het oor. De mannen de knop, de vrouwen de geopende bloem. De bezoekers van Tahiti krijgen de bloemen in de wereldberoemde krans aangeboden. Het centrum van de monoi ligt op Tahiti, vandaar de naam: Monoi de Tahiti.
Van oudsher werd de monoi gebruikt als verzorgend en beschermend product tegen de zon, de wind en de zee. Verder wordt het ingezet bij oorpijn, hoofdpijn, migraine, insectenbeten, en sommige vormen van eczeem. Algemeen is de monoi: voedend, herstellend, hydraterend, verzachtend en parfumerend, goed voor een droge huid. Zeer geschikt voor after-sun. De hydrat
atie is langdurig. Wordt ook gebruikt om droog en beschadigd haar te herstellen. Het haar wordt weer soepel en glimmend en is gemakkelijk te kammen. Licht anti-roos effect. Monoi is antiseptisch en anti-fungal.
Puur toegepast of tot 50% toegevoegd aan een andere draagolie.
Hoe meer bloemen er in het maceraat worden gebruikt hoe sterker de geur en hoe hoger de prijs. Ook andere bloemen kunnen worden gebruikt: jasmijn – frangipani – cananga – vanilla planifolia – lang ylang – sandelhout.
De monoi is er in een verscheidenheid van producten met of zonder toevoegingen.
Toevoegingen kunnen bijvoorbeeld zijn: vitamine E, tamanu, paraffine, synthetische geurstoffen, enz.
De houdbaarheid is tenminste een tot anderhalf jaar.
Hypericum perforatum, Frankrijk St. Janskruid/Johanneskruid. Guttiferae.
Maceraat van de verse bloemhoofdjes of de bloeiende toppen in olijfolie. De kleur moet dieprood zijn, anders moet de kwaliteit betwijfeld worden. Het maceraat kan puur toegepast worden of tot 25% toegevoegd aan een basisolie.
Inheems in Europa en Azië. Komt voor in de gematigde streken over de gehele wereld, in wegbermen, langs spoorlijnen, droog grasland, langs de rand van dennenbossen. Het is een vaste plant tot 60 cm. hoog houtig met veel wortelstok. De bloemen zijn geel en bloeien van juni tot september. De vijf bloemblaadjes bevatten olieklieren met etherische olie, hars en hypericine, rode kleur. (bevat antivirale eigenschapen, in te zetten bij HIV).
Werkzame inhoudstoffen:
Dianthronderivaten: hypericine, pseudohypericine, proto-hypericine (antidepressief en antiviraal)
Looistoffen: catechine: antiviraal en ontstekingremmend.
Flavonoïden: hyperoside, biapigenine, quercitine, rutine: pijnstillend, kalmerend en ontstekingremmend.
Xanthonen: antiviraal, antidepressief, antibiotisch.
Coumarines: umbelliferon, scopoletine.
Floroglucinolderivaten: hyperforine: antibacterieel.
Etherische olie met monoterpenen, sesquiterpenen, zie de beschrijving.
Carotenoïden en fytosterolen als b-sitosterol.
Werkzaamheid:
Wondhelend – verzachtend – brandwonden – zonnebrand – oppervlakkige schaafwonden – antibacterieel – analgetisch – kalmerend – verstuikingen – kneuzingen – insectenbeten – zenuwpijnen – milde en middelzware depressies(2 x een theelepel) – ontstekingremmend – bij gastritis en maagzweer(3 x daags een theelepel) – zenuwpijnen (neuralgie, spit, ischias) – ontkrampend/krampstillend – doorbloedingbevorderend (blauwe plekken, samen met de etherische olie helicryse en calendula maceraat) – aambeien – tepelkloven – beenzweren (gaascompres in maceraat op de wond) – traag en moeilijk genezende wonden – eerstegraads brandwonden (met lavendelolie) – reumatische pijnen – spier- en gewrichtspijn – babyverzorging en luieruitslag – rode, geïrriteerde huid.
Bij inwendig gebruik moeten andere medicijnen hiermee afgestemd worden want St. Janskruid kan de werking van reguliere medicijnen ongunstig beïnvloeden. Geneesmiddelen worden sneller afgebroken en hebben dus een geringere werking.
Niet gebruiken in combinatie met chemotherapie. Niet gebruiken bij langdurige blootstelling aan fel zonlicht. Houdbaarheid een jaar. Bij onregelmatig gebruik in de koelkast bewaren.
Bron: Ned. Tijdschrift voor geneeskunde 16-09-2000: 144 (38), pag. 1820-5 Dr. P.F.J. Schulte, psychiater. Bijwerkingen van geneesmiddelen.
*Is een populair plantaardig antidepressivum in Duitsland en de Verenigde Saten. In Nederland nog beperkt, maar de belangstelling is groeiende.
*Combinaties van Hypericum perforatum met andere geneesmiddelen is risico vol.
*Hypericum perforatum werkt net zo goed tegen milde depressies als de gangbare antidepressiva. Indien de werking wordt vergeleken met placebo, is St. Janskruid veel effectiever. Extracten zijn in Duitsland geregistreerd als geneesmiddel tegen onder andere depressie. De werkzame stof, hypericine, werd in Duitsland aangemerkt als natuurlijke MAO-remmer. Er wordt gepleit voor nader onderzoek. Het middel blijkt op korte termijn minder vervelende bijwerkingen te hebben.
Hypericine: in de VS is een fase I studie (naar veiligheid en dosisafhankelijke bijwerkingen) uitgevoerd met 30 HIV-positieven met CD4 lager dan 350 cellen/mm3. Doel was meer inzicht te krijgen in de gunstige effecten die Stjanskruid schijnt te hebben bij vermoeidheid bij AIDS-patiënten (het wordt daar in de Vs veel voor gebruikt). De anti-HIV activiteit van Hypericum perforatum werd op basis van in vitro experimenten in het algemeen toegeschreven aan hypericine. In dit onderzoek werd gesynthetiseerde hypericine oraal en parentaal toegediend, met teleurstellende resultaten. Meer dan de helft van de deelnemers stopte voortijdig tengevolge van ernstige bijwerkingen en bij zowat alle deelnemers traden milde tot zeer ernstige fototoxische verschijnselen op. Van de sterke antiretrovirale activiteit die hypericine in vitro heeft kon niets worden teruggevonden, maar het lukte dan ook niet om de gewenste bloedwaardes hiervoor te halen (Gulick et al, Ann. Intern Med.1999;130(6).
*Trends in Pharmacological Sciences besteedde in nr. 6 (juni 2001) aandacht aan Hypericum, “Prozac uit het plantenrijk genoemd” Het artikel van Di Carlo, Borelli, Ernst en Izzo (292-7) wordt gevolgd door een discussie tussen de auteurs en Gobbi (557-9). Di Carol et al. betogen dat de plant Hypericum perforatum misschien een andere benadering biedt voor de behandeling van depressies, Biochemische en dierstudies duiden erop dat hyperforine het belangrijkste actieve ingrediënt zou kunnen zijn van Stjanskruid. Dit remt de heropname van verschillende hersenneurotransmitters. Van St Janskruid is aangetoond dat het symptomen van milde tot matige depressie kan verlichten en het heeft als voordeel boven conventionele antidepressiva dat het veel minder ongewenste bijwerkingen vertoont.
Daucus carota, Frankrijk – Wortel. Apiaceae.
Maceraat van de wortels in zonnebloemolie. De wortels worden fijngehakt en dan een maand geweekt in zonnebloemolie, de massa wordt regelmatig geroerd en na een maand gefilterd. De helder roodoranje wortelolie blijft over met een neutrale geur en een iets zoetige smaak. 
Toepassing: 10-30% toevoegen aan een basisolie.
Komt voor in de gematigde klimaatzones. Het is een tweejarige plant tot 1 meter met varenachtige bladeren, kleine witte bloemschermen met een donkerrode vlek en na de zomer ovale geribbelde zaden. De wilde peen groeit dicht aan de kust in Europa, Azië en Noord Afrika. In Nederland groeit de plant in bermen, op dijken en in braakliggend terrein. De wilde peen is in cultuur genomen. De gekweekte peen is kleiner en heeft een oranje wortel in tegenstelling tot de wilde peen die een witte wortel heeft. De wortel bevat een hoog gehalte aan caroteen in alpha en beta vorm. Hij bevat maar weinig vette planten olie, 0.3% , zodat het niet lonend is de vette olie direct uit de wortel te winnen.
Werkzame inhoudstoffen:
de vitaminen A, B1, B2, D en E de mineralen Cu, Cl, Ca, Fe, Mn, N, P, S, Zn en de vetzuren peterseliezuur, linoleenzuur en oleïnezuur. En natuurlijk het beta-caroteen, wat de olie zijn oranje kleur geeft. Lecithine, pectine, suikers. Niet verwarren met de etherische olie, zie de beschrijving.
De industriële vraag naar wortel olie is groter dan het aanbod, zodat er steeds meer vervangers en vervalsingen op de markt komen, die de naam wortel olie eigenlijk niet mogen dragen.
Werkzaamheid:
Tonisch voor de huid – ontstekingremmend – jeukstillend – verjongend op de huid –
voor een oudere, droge huid – voedend – antirimpel – jeukstillend bij eczeem en psoriasis – gaat littekenvorming tegen – zonnebrand: bescherming en helend. Oppassen met knoeien: het is net verf. Houdbaarheid een jaar. Bij onregelmatig gebruik in de koelkast bewaren.
Beschermt de huid goed tegen uv straling en zet aan tot celvernieuwing. Inwendig gebruik van veel wortels en wortelsap kan toxisch zijn (hypervitaminose A). In dat geval kleuren de 
handpalmen en voetzolen oranje en wordt de huid schilferig. Wortelzaad en de etherische olie bevorderen de menstruatie en dient daarom tijdens zwangerschap niet gebruikt te worden.
Bevordert de talg- en zweetproductie en daarom geschikt voor de droge huid en haren. Een goed middel voor after sun. Uit het zaad van de gecultiveerde plant Daucus carota sativus wordt een etherische olie gewonnen, die onder de naam Peen verkrijgbaar is. (zie de beschrijving).
André Gielen. ©®Copyright en registratie notaris. Lith oktober 2001-2008.
Previous page: Hydrosols
Next page: Basisoliën