Pinus cembra/sibirica
PINUS CEMBRA L. – ARVEDEN/ALPENDEN/ZIRBEL-KIEFER.
PINUS CEMBRA SSP. SIBIRICA (Du Tour) Krylow – SIBERISCHE DEN
Familie: pinaceae. Gebruikt deel: fijngemaakte takken, naalden, dennenappels. Stoom- of waterdampdestillatie. Frankrijk. Gehalte van de olie 0,5%. Voor de productie van 1 kg olie is 200 kg naalden nodig. De kleur van de olie is kleurloos tot lichtgeel. De geur is fris, harsachtig en een beetje zoet. Topnoot in mannengeurtjes en –parfums en gebruikt in huishoudproducten.
De Arveden is een pioniersboom en Karakterboom in de bergen.
Hij leeft op en om de boomgrens, waar andere bomen het af moeten laten weten en zo goed als geen overlevingskansen hebben, in de zogenaamde oorlogszone. Het klimaat is hard, ruw en de bodemgesteldheid arm. De bomen zijn taai, trotseren weer en wind, zijn zeer vorstbestendig, houden met hun wortelstelsels de grond vast en hebben een beschermende functie bij lawines en vallend gesteente. Ze komen in de Zuid Tiroolse Alpen voor tot 2680 meter. Dikwijls worden ze vergezeld door de Lariks en de pijnboom.
De den komt in veel variëteiten over de hele wereld voor. De Indianen gebruikten dennentakken om hun matrassen mee te vullen om zo insecten en ander ongedierte te weren. Het hout, de naalden en de hars hebben antibacteriële, antifungal en insecticide (motten) eigenschappen o.a. door het vluchtige pinosylvine (0.5%). Deze stof draagt bij tot de typische geur en zorgt voor welbevinden en een goede gezondheid. In Graz heeft de Joanneum Research verschillende zaken onderzocht, zoals de reactie van het autonome zenuwstelsel en de hersenstam op het slapen en verblijven in een kamer met bedden en inrichting van arveden hout in vergelijking met andere houtsoorten. In laboratoriumtests werden het herstel van het lichaam gemeten in vergelijk met een inrichting van een andere houtsoort, de hartslag frequentie, het vegetatieve herstelproces in rust. Hieruit is gebleken dat de hartslag gedurende 24 uur 3500 keer minder werd gemeten, een uur hartarbeid.
De antibacteriële werking van de arveden werd vergeleken met de beuk, ahorn, pijnboom en populier. Een bacteriestam van Escherichia coli K12 werd aangebracht op de gedesinfecteerde verschillende houtsoorten in vochtige en drogere omgevingen. In een vochtige omgeving werd een bacterie remmende werking geconstateerd van de arveden en in mindere mate van de pijnboom. Na 12-14 uur werd bij de beuk, ahorn en populier een hoger aantal bacteriën gevonden, terwijl bij de arveden praktisch geen levensvatbare bacteriën gevonden werden.
Zo zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd met de arveden, betreffende stress, herstel gedurende de dag, gedurende het slapen, op de werkplek, gedurende de vrije tijd, enz. Hartslagfrequentie werd gemeten, fysische en psychische belastingsituaties in het laboratorium en gedurende de situatie van alledag. Ook heeft er een onderzoek plaatsgevonden ter bestrijding van motten (Tineola bisselliella) met behulp van het hout en de olie van de arveden. De mot veroorzaakt in West europa veel schade in de kledingindustrie, stoffen (wol, bont), tapijten, musea uitstallingen, enz (Wudtke 2000, Pinniger 1994). Zie zirbe.ifo
De Pinus cembra, arveden of alpenden, groeit in het hooggebergte tot aan de boomgrens, tot 3000 meter, maar groeit dan erg langzaam en blijft tamelijk laag. De eerste 10 jaar wordt hij 20-40 cm hoog, met 20 jaar is hij 60-90 cm hoog en met 200-300 jaar kan hij 20 meter hoog worden. Hij is vorstbestendig tot -50°C. Deze tot 10-20 meter hoge imposante boom komt in de Alpen en de Karpaten voor en in de Oeral en Siberië. In grote bossen in Oostenrijk, Zwitserland, Zuid Duitsland en Rusland.
Evenals de Pinus mugo heeft de Pinus cembra een waslaagje, die het uv-licht in de bergen tegenhoudt en omzet in blauw licht. De lichtverstrooiing, de uv-absorptie en de reflectie werden onderzocht door ir. Urjan Jacobs. Zie verder bij de Pinus mugo.
De arveden groeit zeer langzaam en kan honderden jaren oud worden tot 1000 jaar. Hij is dan 25-30 meter hoog met een omvang van 1-1.7 meter. Dikwijls zijn de bomen gedeformeerd door de wind, blikseminslag en sneeuwval (breuken).
De jonge bomen zijn kegelvormig en hebben een dicht naaldenkleed. De takken hangen bijna op de grond. Op leeftijd worden ze rond en breder.
De boom is eenhuizig, mannelijke en vrouwelijke vruchten op dezelfde boom. Ze worden bestoven door de wind. De boom is niet zelfbevruchtend.
De zachte, buigzame naalden staan in bundels van 5 bij elkaar (5 naaldige den), zijn groen aan de buitenkant en blauwgrijs aan de binnenkant en worden 5-10 cm lang. De twijgen zijn donzig. De zaden rijpen in het tweede jaar van september tot oktober. De zaden zijn eetbaar, geroosterd met een beetje zout. Ze zijn zeer voedzaam en bevatten 70% vet en 20% eiwit. Er wordt ook een drogende olie geproduceerd van de zaden. In Siberië bestaat er nog een levendige handel in de zaden en is hier en in China nog een belangrijk voedingsmiddel.
De schors van de jonge boom is zilvergrijs en glad, als hij ouder wordt grijsbruin van kleur en met een schilferige schors en ondiepe groeven. De bloeiwijze is besvormig met roestbruine bloesems en de bloei is om de 6-10 jaar in mei, juni, juli. In september – oktober van het volgende jaar zijn de kegels volgroeid en het zaad rijp. De mannelijke kegels worden gevormd aan de voet van nieuwe scheuten, de vrouwelijke bovenaan. De eivormige kegels staan rechtop en worden 5-13 cm lang en 4-8 cm breed. Het hout is aanvankelijk violet en naarmate de rijpheid vordert wordt de kleur roodbruin tot bruin. Vruchten geeft de boom pas op latere leeftijd vanaf het veertigste levensjaar. De kegels bevatten de ongevleugelde, nootachtige, harde zaden van 1 cm groot. Hij heeft een zuilvormige kroon en hij heeft stevige horizontale takken, met de uiteinde omhoog wijzend. Als hij jong is heeft de boom een penwortel als hij ouder wordt een wijdvertakt ondergronds wortelstelsel op 60 cm diepte indien mogelijk. Met de worteltoppen gaat de arveden een symbiose aan met de mykorrhiza paddestoel, die veel voorkomt bij naaldbomen.
In grote bossen komt hij alleen voor of samen met de Larix decidua.
In de Alpen is het een beschermde boom. In Nederland, België, Duitsland en Luxemburg als sierboom aangeplant.
De Pinus cembra ssp sibirica door de Russen “kedr”genoemd (Siberische ceder) heeft een meer vochtige standplaats. Hij komt voor van de Oeral tot aan Oost Siberië, van de Russisch-Aziatische taiga tot Noord China, Mongolië en Korea. (Pinus cemra ssp. koraiensis). Hier komt hij behalve in de berggebieden ook in laagland voor.
Hij verdraagt als geen andere houtsoort de extreme temperatuurswisselingen, van zomer en winter en het vernietigende geweld van het hooggebergte. Het harsrijke hout heeft een roodwarme kleur en aangename geur. Insecten mijden het. In het Alpengebied worden herbergen bekleed met arve-hout. Het kan een vertrek zeer lange tijd fris en zuiver houden. Het kernhout is geelrood, de spint is smal en lichtgeel van kleur. De etherische olie van de P. cembra ssp. sibirica wordt gewonnen door waterdampdestillatie van de takken en naalden. Het is een kleurloze olie met een sterke balsemachtige geur. Als alle dennenoliën is ook deze olie sterk antiseptisch en verhindert de verspreiding van besmettelijke ziekten en geeft bij verdampen een aangename geur in de kamer.
De olie staat in nauw verband met de luchtwegen. Ze verdiept en intensiveert de ademhaling. Ze werkt antiseptisch, slijmoplossend en doorbloedingbevorderend op het totale ademhalingssysteem. Het is ook een ontgiftende olie voor de huid, bijvoorbeeld in massageolie voor verkrampte spieren.
De arveden valt in de Alpen onder de natuurbescherming. Alleen op natuurlijke wijze omgevallen bomen mogen bij houtverwerking en destillatie gebruikt worden. Dikwijls worden ze per helikopter naar het dal gebracht. Het is tevens een krachtige insectenverdrijver.
Vroeger werden de zaden als bijvoeding gebruikt door de plattelandsbevolking. De zaden werden geroosterd en met zout gegeten. Het hout van de arveden is bleek, harsachtig en gemakkelijk te bewerken. Gebruikt voor speelgoed en meubels, in snij-, draai en schrijnwerk.
Het hout, de resins en het zaagsel van verschillende soorten dennen kunnen dermatitis veroorzaken bij mensen die daarvoor gevoelig zijn.
De naalden leveren een groene verf. De naalden bevatten een stof terpeen, die vrij komt als het regent en die de ontkieming van verschillende planten tegengaat, bijvoorbeeld tarwe. Resins worden gewonnen door tappen of droge destillatie. De bladeren bevatten terpentijn.
Werkzame bestanddelen:
o.a. bornyl-acetaat (tot 45%), bornylpropionaat – caproaat, cardineen, a-pineen 30-40%, b-pineen 5-10%, campheen, cadineen, dipenteen, y-terpineen, delta-3-careen, phellandreen, anijsaldehyde, l-limoneen 20-30%, terpinoleen, y-terpineen, myrceen, a-phellandreen, sylvestreen, capronalaldehyde, anijsaldehyde, crypton, caryophylleen.
De olie van de naalden bevat vooral d- en a-pineen; de olie van de twijgen en takjes vooral 1-cadineen.
Werkzaamheid:
Antidepressief, licht – antiseptisch, atmosferisch – asthenie – astma+++ -bactericide – blaasontsteking – bloedcirculatiebevorderend, ademhalingssysteem – bronchitis++ – expectorant++ – griep++ – hartbeklemming – hoesten – immuunstimulant – insecticide – jicht – keelpijn – longontsteking – luchtwegaandoeningen – mucolytisch – nerveuze depressie – pijnstillend – reuma – rhinitis – sinusitis – slijmoplossend – spierpijn – stimulant – tonisch – verkoudheid++ – versterkend – zenuwpijnen – zweetvoeten.
Alle dennenoliën komen het best tot hun recht in de verdamper. Ze doden alle ziektekiemen in de lucht en zijn zeer geschikt om te verdampen in de ziekenkamer.
Vergemakkelijkt de ademhaling en schoont de luchtwegen op. De den zuivert de huid, verlicht bij spierpijn, ondersteunt de bijnieren, die adrenaline en corticosteroïden produceren. (Opbrengen 10% in een basisolie in het niergebied)
In bad stimuleert den de circulatie van het lichaam.
Inwendig:
versterkend, antiseptisch, expectorant, sputumbevorderend, griep, reumatische klachten, jicht, sinusitis, stimuleert de bijnierschors, lever versterkend, galblaas-problemen, aandoeningen van de urinewegen, blaasontsteking, doorbloeding-bevorderend, ademhalingsproblemen algemeen.
3 Maal daags 1-3 druppels mengen met honing en oplossen in warme melk of kruidenthee.
Combinaties:
goed te mengen met berk, cajeput, cederhout, citroen, cypres, engelwortel, eucalyptus, hysop, jeneverbes, kamille, lavendel, lemongrass, marjolein, mirte, niaouli, nootmuskaat, oregano, pompelmoes, rozemarijn, salie, tea tree.
Geestelijk:
arveden is geestelijk ontspannend en zuiverend.
Geeft zelfvertrouwen en uithoudingsvermogen. Geeft kracht om trouw te blijven aan eigen ideeën en waarden. Doorgaan, nooit opgeven, vertrouwen in jezelf, je eigen krachten en doorgaan op de ingezette koers.
Contra indicatie:
Geoxideerde dennenolie geeft kans op sensibilisatie en irritatie van de huid. Altijd verse olie gebruiken. Niet voor kleine kinderen en baby’s. Opname door de huid vermijden bij prostaatkanker. Niet bij hoge bloeddruk en allergische huidaandoeningen. Bij zwangere voor de zekerheid alleen verdampen.
Toepassingen:
*bij bronchitis: 1-5 dr. Arveden mengen in 10 ml. basisolie en met dit mengsel de borst en rug inwrijven.
*bij griep: 2 dr. Arveden, 2 dr. mirte en 2 dr. citroen mengen met een beetje melk of een lepeltje honing. Dit toevoegen aan een goed warm bad en 20 minuten baden.
*bij reumatische klachten en zenuwpijnen: 5-10 dr. Arveden per eetlepel basisolie en hiermee de pijnlijke plaatsen inwrijven.
*verdampen: in de ziekenkamer, 10 dr. Arveden en 10 dr. bergamot werken luchtzuiverend en helpen besmetting voorkomen.
*bij hartbeklemmingen: 25 dr. Arveden en 10 dr. cananga mengen in 50 ml. basisolie. Met dit mengsel de hartstreek licht masseren.
*bij reuma en jicht: meng 20 dr. Arveden in een beetje melk en voeg dit mengsel toe aan een warm bad. 15-20 Minuten baden.
Bron: Michael Kraus: Etherische oliën voor lichaam, ziel en geest.
Julia Lawless: Het complete handboek.
Plants for a future, edible, medicinal and useful plants for a healthier world. Pinus cembra
L.
Sorting Pinus names: Multilingual Multiscript Plant name Database.
Wikipedia nl., eng., de. Zirbelkiefer.
Onderzoek arveden: zirbe.info
Joanneum Research Graz. Institut für Nachhaltige Technieken und Systeme – Chemisch
Technische Pflanzen-nutzung. Oostenrijk.
Wissenschftliche Untersuchung zur Beurteilung der Bioinhibitorischen Wirkung von
Zirbenholz. Endbericht: E. Steinlechner; CH. Rinesch; P. Trinkaus März 2003.
Baumkunde.de Zirbel-Kiefer.
Zirbe-Arve – Pinus cembra zirbe.info
ProHolz – An de Baumgrenze – Die Talente der Zirbe. Pinus cembra. DI Stefan Zwettler
TUDELTA: de boom die straling eet Maarten Keulemans. delta.tudelft.nl
Hochschule Wädenswil, Fachabteilung Hortikultur, Dendrologie. Pinus cembra.
USDA Plants profile Pinus cembra L.
E. Zimmermann Aromatherapie für Pflege- und Heilberufe.
Foto: stelviopark.it
uni-graz-at
huutokoskentaimisto.fi (Sibirica)
funet.fi
metla.fi
richsfoxwillowpines.com
helmers.de
stelviopark.it
wwmm.org
boga.ruhr-uni-bochum.
commons.wikimedia.org
en.wikipedia.org
cedrus.net.ru
forest.akadem.ru
andreevs.narod.ru
Previous page: Plantenstoffen
Next page: Pelargonium grandiflorum