Gielen Aroma

Rosa damascena

ROSA DAMASCENA Miller                    –             ROOS / DAMASTROOS
Synoniem: Rosa bifera Pers. –
Rosa calendarum Borkh.
Familie: rosaceae. Gebruikt deel: het verse bloemblad. Turkije, Bulgarije.
Er wordt een etherische olie of otto geproduceerd door water- of stoomdestillatie en een concrète en een absolue door oplosextractie. De absolue wordt geproduceerd in Marokko en Egypte, vooral van de Rosa centifolia. Het absolute van de Rosa damascena is rood-oranje.
Gehalte etherische olie is zeer laag, 0,02% – 0.03%, voor 1 kg essence zijn 5000-10000 kg verse bloemen nodig. De etherische olie is een lichtgele of olijfachtige vloeistof met een rijke, diepe, zoete, bloemige geur. Rozenolie is zeer complex en bevat meer dan 300 componenten. Rozenolie wordt door de natuurlijke stearoptenen onder 16◦ C. een vaste stof, maar wordt ook weer gemakkelijk vloeibaar. Bij het destilleren wordt het destillatiewater hergebruikt waardoor de opbrengst wordt verdriedubbeld en kunnen 5000 kg verse bloemen een liter rozenolie opleveren, i.p.v. 10.000 kg verse bloemen.
Oplosextractie met hexaan geeft een groenige halfvaste massa, met 60% 2-phenylethanol, met een opbrengst die 10 x  zo hoog is dan bij destillatie.

De oude roos: Rosa x damascena is een hybride van Rosa gallica en Rosa moschata (Huxley 1992). Ze werden al gecultiveerd door de Romeinen. De Europese Middeleeuwse kloostergemeenschappen, verbouwden de roos om zijn medicinale eigenschappen, anders zou hij waarschijnlijk uitgestorven zijn.
Waarschijnlijk heeft de Kruisvaarder Robert de Brie de roos van Perzië naar Europa gebracht tussen 1254 en 1276, de naam kwam van de belangrijke stad Damascus in die regio.
“Old garden roses”, de term: oude rozen, wordt gebruikt voor alle rozen die geteeld zijn voor de introductie van de theeroos hybride (La France) in 1867. Alle damascener rozen zijn oud. De oude rozen zijn de originele roos variëteiten waar alle andere van af stammen. Sinds de Bijbelse tijden gebruikt in attars en parfum. Ze zijn vorstbestendig en ziekte resistent.

De roos is de “koningin der bloemen” en de rozenolie een van de kostbaarste van alle “hemelse geuren” . Zij brengt in evenwicht wat uit balans is geraakt.
Rosa damascena is een kruising van de Rosa gallica en de Rosa canina.
Deze kruidige struik komt oorspronkelijk uit Perzië en werd langzamerhand in gematigder gebieden geïntroduceerd. Ze is door alle eeuwen heen de favoriet van dichters geweest. Rosa centifolia, de Provencaalse roos wordt verbouwd in Marokko, dat op dit moment de grootste producent is, in Frankrijk waar ze al bestond voor de Franse revolutie en in Italië.
De Romeinen versierden hun standbeelden met rozen en droegen op feesten kransen van rozen op hun hoofd. Een witte roos boven een tafel gehangen was een teken dat eenieder vrijuit kon praten en op absolute geheimhouding kon rekenen. De uitdrukking “sub rosa, in vertrouwen”, stamt hiervan af.
In de dertiende eeuw maakte Edward de Eerste (1272-1307) de roos tot het symbool van Engeland.

De legerartsen van Napoleon gebruikten de roos tegen dyspepsie, darmontsteking, keelpijn en oogziekten. In die tijd ging men persoonlijk de bladeren bij de kweker uitzoeken.
Rosa damascena, de dieprode sterk geurende Damascus roos werd naar Europa gebracht tijdens de kruistochten en wordt voornamelijk in de Kazenlik vallei in Bulgarije verbouwd maar ook in Cosen in Turkije. De etherische olie wordt gewonnen door water- of stoomdestillatie van de verse bloemblaadjes, is licht- tot olijfgeel van kleur, met een diepe, zoete, bloemige geur. Het absoluut wordt geëxtraheerd uit de bloemblaadjes, heeft een donkergele tot diepbruine kleur en een warme, lieflijke zoete geur. Voor 1 kilo etherische olie benodigd men 4 tot 5000 kilo blaadjes.

De Damascener roos heeft graag hitte, water, een vruchtbare bodem en zal dan goed bloeien. De grond moet goed gedraineerd zijn en het beste is een Ph van 6-6.5. Bij professionele teelt zijn vochtinbrengende druppelaars het beste, omdat de bloemen dan bij het oogsten niet nat hoeven te worden. Voor een grote bloemen productie is grondanalyse belangrijk en dan indien nodig bemesting met nitrogeen, fosfor, sulfur en kalium. Het oogsten is enorm arbeidsintensief. De beste plukkers halen 6 kg bloemen per uur, maar het gemiddelde is 3 kg per uur (200-400 bloemen per kg.). De geplukte bloemen moeten meteen gekoeld worden en zo spoedig mogelijk gedestilleerd. Helaas gaat bij de destillatie de phenyl-ethylalcohol verloren. Bij oplosextractie niet, de concrète is wasachtig, licht bruin, halfvast. De roos absolute wordt geproduceerd door extractie met alcohol van het concrète en is een rode vloeistof met een typische roosgeur. Hierin is het phenylethyl-alcohol gehalte 60-70%. De opbrengst van de stoomdestillatie is 0.1 – 0.2% en die van de oplosextractie 10 maal zoveel. De roosolie is een kleurloze tot gele vloeistof met een karakteristieke rozengeur en –smaak. Bij afkoeling wordt de vloeistof vast.
De bloemen moeten voor dag en dauw geplukt worden, want later op de dag is het gehalte aan etherische oliën aanzienlijk gedaald. Melisse- en rozenolie puur opgebracht kunnen in een à twee dagen gordelroos genezen. De echte rozenolie heeft de minste toxiciteit van alle oliën. Daarom uitermate geschikt als verzorgings- en massageolie voor baby’s (100 ml amandelolie, 1-2 druppels rozenolie en 1-2 roomse kamille). Rozenhoning (2 theelepels honing en 1 druppel rozenolie) werkt kalmerend, samentrekkend en ontstekingremmend. Te gebruiken bij kinderen wiens tandjes doorkomen en bij tandvleesontstekingen.

Rozenolie heeft de eigenschap, onverdund op de huid aangebracht, haar zuivere onvervalste geur te behouden, alleen bij mensen die niet al te veel gifstoffen in hun lichaam hebben opgeslagen en een enigszins harmonisch leven leiden. Bij roken, gebruik van drugs of overmatige alcohol, vleesconsumptie, vooral varkensvlees en bij psychische onevenwichtigheid, neemt de olie een zure, scherpe geur aan. Ook bij menstruerende vrouwen verandert de geur.
Rozenolie is opwekkend, harmoniserend en bekend om zijn helende en antibacteriële eigenschappen. Van oudsher werd rozenolie beschouwd als een vrouwelijke olie, het heeft dan ook een opmerkelijke gunstige invloed op de vrouwelijke organen. De olie reguleert de menstruatie en de emotionele klachten die hiermee verbonden zijn. Bovendien is het een wonderbaarlijk afrodisiacum, ideaal in huid- en gezichtsolie en in parfum en bad.
Rozenolie heeft een krachtig tonisch effect op de bloedsomloop, de spijsvertering en het zenuwstelsel, maar wordt minder voor deze doeleinden gebruikt, omdat er andere oliën zijn, die net zo goed maar veel goedkoper zijn.
Op het gebied van voortplanting en seksualiteit is rozenolie echter uniek. Men neemt aan dat rozenolie helpt bij de conceptie. Een verassende werking is dat de olie de zaadproductie kennelijk vergroot.
Er worden drie variëteiten van de roos commercieel gebruikt voor de bereiding van rozenolie; Rosa centifolia, Rosa damascena en Rosa gallica. Er bestaan weinig verschillen in geur en kleur tussen de verschillende oliën: van groenig oranje tot diep bruinachtig rood.
De fijnste en kostbaarste rozenolie is de Bulgaarse attar, maar er is ook uitstekende olie in het gebied rond Grasse, het hart van de Franse parfumindustrie. Uit Noord Afrika komt de iets goedkopere rozenolie. Franse en Bulgaarse oliën werden gewonnen door enfleurage, de Noord Afrikaanse door de organische oplosmethode.
Het “rose absolue” bevat 3-5% etherische olie in een basis van Jojoba olie. India produceert “Aytar”, of Attar een compositie van roos en sandelhout.

Werkzame bestanddelen:
Hydrocarburen: parrafine (stearopteen 16-22%). Monoterpenen: limoneen, myrceen, a- en b-pineen. Monoterpenolen: geraniol 20%, octanol, terpinen-4-ol, citronellol 34-55%, nerol 30-40%, linalol, eugenol. Aromatische alcoholen: phenylethylalcohol 1%. Sesquiterpenische acoholen: farnesol, hexanol, Terpenische esters 2.5-6%, citronelllylacetaat, geranylacetaat, nerylacetaat. Fenolen en methyl-fenol ethers: eugenol methyl ether 1%, methyleugenol, ethanol, methylheptenon, carvon. Zuren: roos-oxyde 10%. Aldehyden: cinnamaldehyden, benzaldehyde, decanal, geranial, heptanal, octanal, neral, Zwavelhoudende stoffen: a- en b-damascenon, ionon en vele sporen bestanddelen. De meeste sporenbestanddelen zijn in een laboratorium niet na te maken. Roos wordt regelmatig vervalst met palmarosa en geranium.
De Bulgaarse roos heeft meer dan 275 bestanddelen.
Beta-damascenoon en beta-ionoon hebben een belangrijke bijdrage bij de geur. Een belangrijke ontdekking voor de parfumindustrie was het onderzoek van Firmenech wat leidde tot de ontdekking van de zogenaamde roos ketonen, beta-damascenoon , beta-damascoon  en beta-ionoon, alle drie sporen waardoor nieuwe ontwikkelingen in de parfums mogelijk werden. Hij ontdekte ook de roos oxide, die bijdraagt aan de geur van de roos.
Ter vergelijk: bestanddelen van de R. damascena van Leffingwell & Associates.
De Bulgaarse roos heeft 275 bestanddelen (Ohloff, G.: Perfumer & Flavorist 3,1,11-22 (1978) .
(-)-citronellol 38% – C14 C16 paraffinen 16% – geraniol 14% – nerol 7% – phenethylalcohol 2.8% – eugenol methylether 2.4% – eugenol 1.2% – farnesol 1.2% – linalool 1.4% – (-)-rose-oxide 0.46% – (-)-carvon 0.41% – rose furan 0.16% – beta-damascenone 0.14% – beta-ionon 0.03% – beta damascon, sporen.
           Ter vergelijk: bestanddelen van David Stewart p. 546.
Stoomdestillatie van de bloemen.
Alcohols: 50-70%. Citronellol 30-44% – geraniol 12-28% – nerol 6-9% – linalol 1-3% – borneol 0-1% – a-terpineol 0-1%.
Sesquiterpenols: 0-2%. Farnesol 0-2%.
Monoterpenen: 19-25%. Stearoptene 16-22% – a-pineen 0-1% – b-pineen 0-1% – campheen 0-1% – a-terpineen 0-1% – l-limoneen 0-1% – myrceen 0-1% – p-cymeen 0-1% ocimeen 0-1%.
Alkanen: 4-19%. Nonadecane 2-15% – octadecane 0-1% – eicosane 0-1% – docosane 0-1% – tricosane 0-1% tetracosane 0-1% – pentacosane 0-1%.
Esters: 2-5%. Geranylacetaat 0-1% – nerylacetaat 1-3% – citronellylacetaat 0-1%.
Phenols: 2-4%. Eugenol 1-2% – phenylethanol 1-3%.
Oxiden: 0-1%. Roosoxide 0-1%.
           Ter vergelijk: bestanddelen van E. Zimmermann p. 160.
Stoomdestillatie van de bloemen.
Monoterpenen: a-pineen 0.8% – myrceen 0.3% – b-pineen 0.15%.
Sesquiterpenen: caryophylleen 0.6% – germacreen D 0.6% – a-humuleen 0.3%.
Monoterpenolen: citronellol 38.5-40.4% – geraniol 14.2-28.5% – linalol 1.2-2.7% – terpineol 0.8% – terpineol-4 0.3%.
Sesquiterpenolen: trans-farnesol 0.8-1.5% –
Phenolen: eugenol 1%.
Phenylether: methyleugenol 1.6-2.1%
Aldehyden: geranial 0.9% – benzaldehyden, sporen.
Esters: geranylacetaat 0.5-1.7% – phenylethylacetaat 0.8% – citronellylacetaat 0.8%.
Oxiden: trans-roosoxide 0.3%.
Overige: nonadecan 7.4-11% – heneicosan 3.5% – heptadecan 1.8% – eicosan 0.8% – tricosan 0.7% – pentadecan 0.5% – heptadecen 0.25% – tricosen 0.1% – phenylethylalcohol 2.1-2.5%.
Bron E. Zimmermann Primavera Life.

Werkzame bestanddelen in de hele plant:
Bloemen, blad, plant, etherische olie, vruchten:
3-hexenal – a-pineen – benzaldehyde – b-phenethylamine – b-pineen – b-sitosterol – campheen – caroteen – carvon – chlorogenic acid – cinnamaldehyde – cis-rose-oxide – citronellol – citronellylacetaat – cyanin – damascenon – decanal – eo – ethanol – eugenol – geranial – geraniol – geranylacetaat – geranylpropionaat – germacreen D- heptanal – hetptanol – hexanol – hexylacetaat – kaempferol – kaempferol-3-O-beta-galactopyranoside – kaempferol-3-O-beta-glucopyranoside – limoneen – linalol – lycopene – methyleugenol – methl-heptenon – myrceen – neral – nerol – nerol-oxide – nerylacetaat – nonanol – octanol – ocranal – oelfin-C-17 – 18 – 19 – 20 – 21 – paraffin – C-15 – 16 – 17 – 19 – 20 – 21 – 22 – 23 – 24 – 25 – pectolinarigenin – pentanal – phenylethylalcohol – proline – quercetine – quercitrin – rubixanthin – taraxanthin – terpinen-4-ol – trans-beta-damascenon – trans-rose-oxide – trans-trans-farnesol – xanthophyll – zeaxanthin.
Bron Dr. Duke.

Specifieke werkingsveld:
Adstringens tonicum – aften+ – afrodisiacum/afrodiserend – analgetisch, plaatselijk – angina – anti-infectie – antidepressief – antiseptisch – antiviraal – asthenia++ – astma – bactericide, strep., staph., E. coli,  – bloedstelpend++ – braakneigingen – brandwonden – bronchitis+++ –  cardiotonisch – cathartisch – choloretisch – cicatrisant – conjunctivitis – constipatie – couperose – eczeem – emmenagoog – frigiditeit++ – harmoniserend  – hartkloppingen – hemostatisch – hepatisch – herpes – hoesten – hoofdpijn – hooikoorts – hormoonhuishouding, regulerend –  huidaandoeningen – huidverzorging, droge, rijpe, gevoelige huid – impotentie – kalmerend op het zenuwstelsel – laxans – levercongestie – maagmiddel – menorroe – menstruatiestoornissen – misselijkheid – nervinum+++ – nervositeit – onmacht/flauwte++ – oorpijn – overgangsproblemen – parfumerend – PMS – regulerend/ harmoniserend – rimpels –  sedatief – sexuele asthenie++ – slapeloosheid – slechte bloedsomloop – spanningen –  spasmolytisch –  stomachisch – stress – tandvleesontsteking+ – tonisch+++, algemeen, hart, lever, seksueel, zenuwtonisch – tuberculose – uterus, versterkend – verstuikingen – witte vloed – wondhelend – wonden – zuiverend – zweren.
Verdampen: roos is harmoniserend voor de hersenhelften en het hormoonstelsel, ontspannend bij luchtwegverkrampingen, acute en chronische bronchitis, depressies, slapeloosheid, hoofdpijn, migraine, nerveuze spanningen. Huidverzorging: voor alle huidtypen, acne, droge-, gevoelige-, oudere huid, rimpels, couperose, voor baby’ met eczeem, verzorgend, hydraterend, helend na ontstekingen, verbrandingen na bestralingen.

Inwendig:
bij: maagklachten, hoesten, ontstekingen in de mond, nervositeit, vermoeidheid, spijsverteringsproblemen, diarree, keelontsteking: 3 maal daags 2 druppels na de maaltijd, mengen met honing en oplossen in warme melk of kruidenthee.

Combinaties:
Bergamot, geranium, jasmijn, lavendel, neroli, patchouli, sandelhout, scharlei, ylang ylang; roos is goed te mengen met de meeste oliën en is nuttig voor het afronden van melanges.

Bron: Wikipedia nl. Rozen – de. Rosen. – eng. Rose. – de. Rosa Alba
Dr Duke’s Phytochemical and Ethnobotanical Database.
High country roses. Indelng van de rozensoorten. highcountryroses.com
Gernot Katzer’s Spice Pages: Rose (Rosa damascena Miller).
Nursery & propagators Willows California. Antique roses.
Rose types: Mark Huss.
Crop Food Research. Mana Kai Rangahau. Rose-Rosa damascena “Tringintipetala” New
Zealand Institute for Crop & Food Research.
Pflanzen des Capitulare de Villis: Hundsrose (biozac.de).
Leffingwell & Associates Aroma from Carotenoids. Rose (Rosa damascena) by John C.
Leffingwell, Ph. D.
Classification of roses by Alice Flores.
David Stewart The chemistry of essential oils made simple. P. 546.
E. Zimmermann p. 160.  Aromatherapie für Pflege- und Heilberufe.
Geschichte der Rose: Die Rose.Kim Ai’s Rosenseiten.
Foto: essentialblend.com
nl.wikipedia.org (en., de., pl.)
kurma.net
classicroses.co.uk
mobackes.se
mmoon.net

---