Gielen Aroma

Calendula officinalis

CALENDULA OFFICINALIS L.                -         GOUDSBLOEM/SOUCI
Familie: asteraceae (compositae).
Synoniem: Calendula officinalis L. var. prolifera hort.
Er wordt een absolue geproduceerd door extractie van de bloemen. Moeilijk verkrijgbaar. Een donkere groenbruine vloeistof. De geur is scherp, kruidig. Medicinaal wordt het hele kruid gebruikt, evenals de bladeren en de bloemen.
De naam komt van calendula = kalender, officinalis wil zeggen dat het al lange tijd een geneeskrachtige plant is. Oorspronkelijk afkomstig uit Zuid Europa.

Goudsbloem is een winterharde, éénjarige plant die bloeit van juni-september met oranje/gele bloemen en wordt tussen de 25-55 cm hoog. Hij heeft groene bladeren, ze zijn harig en gaafrandig. De stengels zijn groen, hoekig, sappig, bovenaan vertakt en eveneens harig. Hij heeft een lichte, dunne penwortel. Groeit het liefst op fijne leemgrond, in de zon en is overigens snel tevreden, als het maar niet te nat is. Zaaien in het voorjaar. Ze zaaien ook zichzelf uit. Het is een zeer veelzijdig kruid, geliefd als tuinbloem, zowel culinair, cosmetisch, medicinaal en als verfplant. Blad, stengels en bloemen geuren naar de bittere stof saponoside. Het is een geliefde perkplant. Ze doen het in bijna elke grondsoort en hebben geen verzorging nodig. De bloemen zijn gevoelig voor weersomslagen. Als de bloemen vroeg in de ochtend reeds geopend zijn wordt het prachtig weer, ze gaan dan open bij zonsopgang. Ze sluiten voor zonsondergang. Al honderden jaren wordt er door de mens gebruik gemaakt van de heilzame eigenschappen van dit plantje. De oude Egyptenaren dichtten haar verjongende eigenschappen toe. In Europa werd de plant culinair gebruikt in soepen, stoofpotten en om boter en kaas te kleuren. In de Amerikaanse burgeroorlog gebruikten artsen calendula om open wonden mee te behandelen.

Reeds in de twaalfde eeuw  werd de plant aanbevolen en beschreven door Hildegard von Bingen, als Ringula of Ringella, tegen maag- en darmstoornissen, nat eczeem, geelzucht, lever en galproblemen, enz. In de 17e eeuw werd het zwaar overschat en meende men dat vrijwel iedere kwaal met de goudsbloem kon worden genezen. De goudsbloem is in de christelijke en katholieke traditie gewijd aan de Heilige Maagd Maria. (Marigold in het Engels). Vroeger werden ze dikwijls op kerkhoven geplant, als symbool van de dood en de onvergankelijkheid, omdat ze zo lang bloeien. De Duitse naam Ringelblume komt van het ringvormige zaad van de plant.
Vandaag de dag vooral toegepast in de huidverzorging in de vorm van olie, zalf, lotions, tinctuur, crème en in de parfumerie, waarvoor zowel de blaadjes als de lintvormige bloemblaadjes gebruikt kunnen worden.  De gekweekte goudsbloem komt oorspronkelijk uit Zuid Europa, maar groeit ook uitstekend in noordelijke gebieden en neemt genoegen met de meeste grondsoorten. Ze bloeien van mei tot november en zaaien zich gemakkelijk uit, in het wild, op akkers en in tuinen. De kleurenschakeringen lopen van primulageel tot feloranje en de laatste is het meest geneeskrachtige. Op een zeer beschutte plaats kunnen ze de winter overleven. De jonge bladeren zijn eetbaar, maar niet lekker. De bloemblaadjes wel, die geven salades, kaas, soep en stoofgerechten een heel eigen aroma. Beiden zijn goed voor de gal en de lever. In water of melk geweekt kunnen ze als saffraan gebruikt worden. Ze worden ook dikwijls voor de vervalsing van saffraan gebruikt. Garnering van de bloemen geeft kleur aan rijst- en visschotels. Verzameld worden de lintbloemen, met etherische olie, gele verfstof (carotine, lycopine, xanthophyl), bitterstof, slijmstoffen en salicylzuur. Als geneeskruid gebruikt men de gedroogde of verse bloemen. Het versterkt de afweer, is antiseptisch, bloedstelpend, zweetdrijvend, stimulerend, ontstekingsremmend, schimmelbestrijdend, ontgiftend, krampstillend, wondhelend. Het is een goed middel tegen huidaandoeningen: ontstoken wonden, uitslag, winterhanden en –voeten. Tinctuur en crème.
Een groot scala van huidproblemen kan er mee behandeld worden.
De etherisch olie wordt gebruikt in goede parfums en heeft verder krachtige huidgenezende eigenschappen.
De goudsbloem is inheems in Zuid-Europa en Egypte en genaturaliseerd in alle gematigde zones over de gehele wereld.
De absolue wordt alleen in Frankrijk gewonnen.
Voor het maken van een haarspoeling van calendula en een gezichtscrème, zie Practicum Aromatherapie.

Onderzoek naar de bloempjes toont een haargroei remmende werking aan, dat vooral in gezichtscrèmes nuttig is. Het uitwendige gebruik heeft wel enige overeenkomst met arnica. De bloem is ontsmettend, schimmelwerend, bevat hormonen en provitamine A. Stimuleert de lever, helpt inwendig bij buikpijn en ontstoken lymfeknopen.
De bloemblaadjes geven gele verfstoffen. De alchemisten dachten vroeger dat ze uit het zaad goud konden winnen. In de tuin houden ze de mieren en de slakken weg.

Werkzame bestanddelen:
In de hele plant: violaxanthine – vanillinezuur – ursadiol – ubiquinon – taraxasterol – tanninen – stigmasterol – saponinen – salicylzuur – resin – quercetine – taraxasterol – plastoquinon – neolycopeen – narcissine – mutaxantine – maniladiol – methylpentose – slijmstoffen – lycopeen – luteine – lupeol – longispinogenine – lapenetriol – kaempferol – inuline – heliantriol – g-tocopherol – fucostanol – flavoxanthine – flavochrome – flavonoiden – faradiol – vetten – citroxanthine – cholestanol – cholesterol – caryophylleen – ceryloalcohol – campesterol – campestanol – calenduladiol – calendol – calendine – b-sitosterol – arnadiol – a-tocopherol – alkaloiden – mineralen -  zuren: koffiezuur, linoleenzuur, linolzuur, oleanolzuur, tanninezuur, ascorbinezuur, e.a.
In de absolue zit de bitterstof calenduline (een gele hars), weinig etherische olie, caroteenkleurstof, flavonoïden: chlorogenic zuur, quercitine glycosides met rutine, narcissis, mucilage, pentacyclische alcoholen: arnidiol, breïne, calenduladiol, erythodiol, faradol, heliantriol C en F, longispinogenine, ursatriol; saponinnen en sterolen. Goudsbloem bevat bestanddelen die transpiratie en menstruatie kunnen opwekken. Zalf of sap van de plant wordt gebruikt tegen brandwonden, kloofjes, winterhanden. Inwendig kan goudsbloem gebruikt worden bij zweren in de maag, twaalvingerige darm, dikke darm ontsteking, gezwollen klieren, enz.

Specifiek werkzaam:
Abcessen  -  acne  -  adstringerend  -  aambeien -  antibacterieel  -  anticonvulsant -  antihemorragisch  -   antiontsteking  -  antiseptisch-  basedow syndroom  -  bevriezingen -  brandwonden  -   cholagoog  -  cicatrisant  -  diaphoretisch  -  eczeem  -   emmenagoog  -  fungicide  -  galproblemen – geelzucht -   hoofdpijn -  huidverzorgend, gevoelige, droge, schilferige  -   huidproblemen/-ziekten -  insectenbeten -  kneuzingen -   koortsonderdrukkend  -  laxatief -  leverziekten  -  lymfeklieren (gezwollen-)  -  maagklachten -  menstruatieproblemen -  ontstekingremmend -  spasmolytisch  -  stimulerend, algemeen, gal, lever  -  styptisch  -  tonisch -  wondhelend  -  wratten -  zonnebrand – zweetdrijvend.
Calendula is een goed middel bij wonden, ontstekingen met etter, steenpuisten, karbonkels, negenogen en verbrandingen. Verantwoordelijk voor de wondhelende eigenschappen zijn de triterpenen, de saponinen en de flavonoïden. Talloze producten zijn voorhanden: tinctuur – olie – zalf – crème - .Wat arnica is voor kneuzingen en verstuikingen, is calendula voor alle wonden. De zalf is goed tegen spataderen, kloven, gebarsten lippen, brandwonden. De thee is goed voor gal en lever. De goudsbloem is een natuurlijk antibioticum. De goudsbloemen weren ook de mieren. In de knoppen zit pyrethrum en pyrethrine vinden we terug in veel insecticides. Goudsbloemen, margrieten (Chrysanthemum coccineum) en moederkruid (Tanacetum parthenium) houden ook de bijen uit de tuin. Misschien interessant voor mensen met een bijenallergie voor steken. Vliegen, vlooien, kakkerlakken, kevers, enz. hebben geen last hiervan.
De olie uit de zaden kan gebruikt worden als reactief oplosmiddel. Het reageert met de zuurstof in de lucht, waardoor er geen schadelijke dampen vrijkomen. Dit oplosmiddel kan de schadelijke verfverdunningsmiddelen vervangen die van aardolieproducten zijn gemaakt. Deze veroorzaken het OPS syndroom hetgeen de hersenen beschadigd, concentratieproblemen geeft, enz., waar veel schilders, drukkers, tapijtleggers en anderen onder te lijden hebben.

Combinaties:
bloemenoliën, eikenmos, hyacint, citrusoliën.

Contra indicatie:
Veroorzaakt geen overgevoeligheid, niet toxisch, niet irritant.

Toepassingen:
De toepassingen zijn buiten keukengebruik in verf, compost bevorderaar, etherische olie, parfumindustrie, medicinaal en huisapotheek:
*In verven en coatings:  calendula bevat een vettig zuur in de zaadolie: calendic acid. Dit is het snelste oxiderende vette zuur bekend in de natuur en is daarom toepasbaar in een aantal applicaties in plastic, verf en coatings.
*Cosmetica: tandpasta – shampoo – schoonmaakdoekjes voor baby’s – toners – cleansers – moisturisers – creams – aromatherapie – enz.
*Calendula olie als vervangingsmiddel voor Tung olie: tung olie is de reactieve component in snel drogende verven of lakken zoals jachtlak. Calendula olie kan 5000 ton tung olie vervangen die wordt ingevoerd vanuit China en Zuid Amerika. Economisch interessant, aangezien dat in de UK alleen al 10.000 hectare productie oplevert.
*Verf gebaseerd op calendula olie: in de verf en coating industrie als verdunningsmiddel voor white spirit, de vluchtig drogende component in verven en coatings, die bijdraagt aan de smog en ozonvorming in de atmosfeer en mogelijk wordt verboden.
*Er is onderzoek gaande naar de eigenschappen van calendula tegen kanker, samen met Echinacea purpurea, Szorzonera humilis L. en Aconitum moldavicum.

CALENDULA OFFICINALIS                                          -                     CALENDULA CO2
Familie: Asteraceae. Egypte. CO2 extract van de gedroogde bloemhoofdjes van de calendula. Zeer lage olieopbrengst. De kleur is diep roodbruin, de geur doet denken aan hooi en is licht kruidig en benadert de geur van de plant. Wordt verwerkt in duurdere parfums. Het extract is zeer viskeus en moet in een plantenolie worden verdund, bijvoorbeeld jojoba. Eerst au bainmarie verwarmen en dan verdunnen. Er wordt ook een maceraat en absolue geproduceerd.
De Calendula familie kent zo’n 20 eenjarige en vaste planten, inheems in het Middellandse zeegebied en Azië, evenals in de gematigde gebieden van het noordelijk halfrond. Ze hebbben een grote sierfunctie en bloeien volop in vele tuinen van het voorjaar tot de nazomer.

Werkzame bestanddelen:
Etherische olie – sterolen – b-caroteen(huidregenererend) – calenduline (hars) – esters en faradiol (in de bloem) tot 20%. De faradiol is ontstekingremmend en microbedodend.

Werkzaamheid:
Adstingent – bloedstelpend – brandwonden – eczeem – huidolie, vette huid  – huidontstekingen - huidzweren - microbedodend – ontstekingremmend – snijwondjes – wondhelend – zonnebrand. Verdere toepassingen zie bij maceraat en absolue.

Contra indicatie:
Nog weinig onderzoek naar gedaan: over het algemeen niet toxisch, niet huidirritant, niet sensibiliserend. Huidvriendelijk. Mogelijk: jeuk en netelroos.
Lost op in vette plantenolie en maar gedeeltelijk in alcohol.

Bron: Natuurlijkerwijs. com alles over kruiden, voedingscomponenten en het  metabolisme.
          Plantaardigheden.nl Gonnie van Elteren.
          Wikipedia nl., de., eng.
          Botanical.com A Modern Herbal by Mrs. M. Grieve.
          De Tuingids België. Andre Rombaut.
          ienica.net/crops/calendula
          Liberherbarum II Erik Gotfredsen.
          Plants for a future: edible, medicinal and useful plants for a healthier world: Calendula
          officinalis 
          Medline plus Herbs and supplements. U.S. National library of medicine and the national
          institutes of health.
Foto: livingwilderness.com
         online-media.uni-marburg.de
         rolv.no
         ruhr-uni-bochum.de
         greenspiralherbs.com
         forthvalleyherbalmedicine.co.uk
         geocities.com
         horizonherbs.com

©®Copyright en registratie notaris. André Gielen. Lith 2001 – maart 2007.