Cupressus sempervirens
CUPRESSUS SEMPERVIRENS L. - CIPRES
Synoniem: Cupressus horizontalis Mill.
Cupressus conoidea Spadoni
Cupressus fastigiata Mill.
Cupressus lugubris Salisb.
Cupressus pyramidalis O. Targ. Tozz.
Cupressus sempervirens L. var. horizontalis (Mill.) Gordon
Cupressus sempervirens L. var. pyramidalis Nyman
Cupressus umbilicata Parl.
Familie: cupressaceae. Frankrijk. Gebruikt deel: naalden en twijgen, soms de denappels. Stoomdestillatie. De kleur is flauw geel tot olijfgroen, met een rokerige, zoete, houtachtige, frisse, balsemieke geur. De geur is minder fris dan van de naaldoliën. Basis- tot middennoot in de parfumerie.
Gehalte van de etherische olie 1 % - 1,5%, voor 1 kg essence 75-100 kg plantenmateriaal. Er wordt ook een olie gemaakt van houtsnippers en zaagsel.
Opbrengst rond 1%-2%, voor 1 kg essence 100 kg hout. Er wordt ook incidenteel een absolue en een concrète geproduceerd. Parfumindustrie basis- tot middennoot. Het verschil in bestanddelen is dat de houtolie veel sesquiterpenen bevat en een hoog fenolgehalte: carva
crol, waardoor bij mensen met een gevoelige huid dermatitis kan ontstaan.
Inheems in het Oosten van het Middellandse zeegebied, Libië, Griekenland, Zuid Turkije, Cyprus, West Syrië, Libanon, West Jordanië en Iran.
De boom kent twee variaties: De Cupressus sempervirens var. sempervirens, (= Cupressus sempervirens fastigiata Hansen) een lange dunne vorm, conisch toelopend (waarschijnlijk ontstaan door mutatie van de wildvorm, zie verderop) en de Cupressus sempervirens var. horizontalis (Mill.) met breed uitstaande takken en een conische top. Dit is waarschijnlijk de wildvorm.
Cipressen zijn geheel anders dan loof en naaldbomen vooral door het blad. De kleine blaadjes liggen dicht tegen de twijgen aan, zodat je alleen het groen van de schubvormige bladeren ziet. De bomen vormen geen knoppen voor het volgende jaar, maar ze groeien in de lengte door. De boom is eenhuizig. In het tweede jaar rijpen de zaden pas en de geopende kegels blijven dan nog een tijd aan de boom.
De Italiaanse cipres bestaat al sinds klassieke tijden in het middellandse zeegebied. Ze kunnen 1000 jaar oud worden. Het is een hoge groenblijvende conifeer met een grijsbruine dunne schors en een zeer klein schubvormig, donkergroen blad. De schors heeft ondiepe richels. De scheuten groeien alle kanten op ongeveer 1 mm in diameter, rond of vierkant. De appels aan een kleine stengel, hangend, rond tot elliptisch 2-3 cm lang met 8-14 schubben die tegenover elkaar liggen. In elke vruchtbare schub zitten 8-20 zaden, bruin, plat en klein. De mannelijke kegels zijn geelachtig en de vrouwelijke kegels zijn groen, later worden ze bruin. Hij hee
ft een smalle kroon, zuilvormig, die spits toeloopt. Veel aangeplant in tuinen en parken. Het hout is waardevol, hard, duurzaam en heeft een aangename geur. Het hout rot bijna niet. De denappels blijven verschillende jaren in de boom. Het is een boom van 20-30 meter met rechte stam, een dunne gladde schors eerst grijs, later grijsbruin.
Hij bloeit in de vroege lente. Het hout is hard, duurzaam, fijn korrelig met een mooie roodachtige tint. Veel gebruikt in de bouw, vroeger voor schepen, voor kasten en kleerkasten (tegen mot en houtworm), voor meubels, houtsnijwerken, stutten en staken in de tuinbouw en wijnbouw. Reeds in de oudheid gebruikt als tempeldeuren, sarcofagen, beelden.
De naam komt van de Griek Cyparissus, die geen troost kon vinden nadat hij per ongeluk een mannetjes hert doodde. Hij vroeg Apollo om eeuwig te mogen treuren en die veranderde hem in een cipres, zodat dit een plaats werd waar men kon treuren. Een andere associatie met dood en begraafplaatsen werd reeds gelegd door de Egyptenaren, die van het hout sarcofagen maakten voor hun mummies. Het hout heeft de eigenschap niet te rotten. De Tibetanen gebr
uiken het hout als zuiverende wierook. In Zuid Europa werden er lijkkisten van gemaakt en de takken werden gebruikt in kransen en om lijkbaren te versieren.
Echte cipressen zijn alleen die van de genus cupressus en dus niet alle andere coniferen.
Er zijn veel cipressoorten die gevaarlijke olie leveren, zoals de cupressus arizonica die umbelluloon bevat, een gevaarlijk keton, maar de sempervirens is superieur in de positieve zin van het woord. Het is dé olie voor veneuze- en lymfecirculatie en dan mogelijk in synergie met Cedrus atlantica en Juniperus virginiana.
De oorsprong is Azië, de boom wordt nu vooral in het Middellandse zeegebied veel aangeplant. Italië, wildpluk. Groeit in het wild in Frankrijk, Italië, Sardinië, Sicilië, Spanje, Portugal, Noord-Afrika, Engeland, en in de Balkan landen. De olie wordt voornamelijk geproduceerd in Frankrijk, Spanje en Marokko. Wordt gebruikt in farmaceutica en als geurcomponent in cologne, aftershaves en parfums.
De Arabieren gebruikten een poeder van fijngemaakte cipreszaden om de wonden bij de besnijdenis te behandelen. De Babyloniërs, Assyriërs en de beroemde wijsgeer Hippocrates, schreven baden voor met cipres tegen bloedende aambeien.
Het kruis van Christus zou zijn gemaakt van cipressenhout. De oude Grieken en Romeinen plantten cipressen op hun begraafplaatsen en de Egyptenaren maakten er doodskisten van. In Tibet wordt de cipres nog altijd gebruikt als reinigende wierook.
Volgens Dr. Valnet, de Franse aromatherapie-expert, is een aambeienmiddel van cipresolie te verkiezen boven het alom gebruikte hamamelis extract. In de aromatherapie wordt de oli
e vooral toegepast als tonicum voor de bloedvaten en lymfebanen. Cipres versterkt de aderen en werkt vaatvernauwend en is daarom zeer geschikt bij de behandeling van aambeien, spataderen en couperose. Cipresolie is antispasmodisch en werkt vooral in op de bronchiën. Inhaleren kan verlichten bij een astma aanval. De denappels en jonge takken zijn anthelmintisch, antipyretisch, antireumatisch, antiseptisch, balsamiek en vasoconstrictief. Geoogst in de late winter en vroege lente en dan drogen voor later gebruik. De bladeren bevatten 2% etherische olie, het hout 2.5%. De olie wordt gewonnen door destillatie met waterdamp van vers geoogste takken.
Werkzame bestanddelen:
Monoterpenen: a-pineen 45%-57%(antiseptisch, bactericide, expectorant, fungicide) careen 25%, campheen, sylvestreen, a-fencheen, a-humuleen, a-terpineen, a-terpineol, b-caryophylleen, b-pineen, germacreen D, isopimaradiene, limoneen, myrceen, paracymeen, d+g-cadineen, delta-3-careen 20%, cymeen, terpineol, sabinol, sabineen, b-pineen 1.03%, myrceen 2.2%, delta-3-careen 13.3%, terpinoleen 2.3%, gamma-terpineen 0.5%, terpinen-4-ol 0.84%, terpinol
een 3%, bornylacetaat 0.15%, a-terpenylacetaat 2.2%, beta-caryophylleen 0.9%; sesquiterpenen: a-cedreen, cadineen; sesquiterpenonen: cedrol 7%, (ook in atlascederhout, is een sesquiterpeen met anti-fungi activiteit) en cadinol. Labdanische diterpenolen: manool, sempervirol. Diterpenische zuren: neocupressische zuren.
Ter vergelijk: bestanddelen van cipresolie van Shirley en Len Price p. 412.
Hydrocarbons: monoterpenen: a-pineen 35-55% - b-pineen 3% - d-3-careen 15-25% - limoneen 2.5-5% - a-terpinoleen 2.4-6% - sabinmeen 0.1-3% - y-terpineen 0.3% - cis- en trans b-ocimeen 0.4%. Sesquiterpenen: a-cedreen 0.4% - d-cadineen 1.5-3% - b-cedreen 0.3%. Aromatisch p-cymeen 0.2-1.5%.
Alcohols: monoterpenolen: terpinen-4-ol – a-terpineol 1-2% - borneol 1-8.7% - linalol 0.8% - sabinol. Sesquiterpenolen: cedrol 5.3-21%. Diterpenolen, sporen: manool, abienols, pimnarinols, totarol.
Oxiden: monoterpenoide: 1,8-cineol 0.3% - manoyl oxide 0.5%.
Esters: monoterpenyl: a-terpenylacetaat 4-5% - terpinen-4-yl-acetaat 1-2%.
Andere: sandaracopimar-8(14),15-diene 1.3%.
Specifiek werkzaam:
Aambeien+++ - adercirculatiestoornissen++ - adercongestie+++ - adstringent, gebroken adertjes - aderversterkend+++ - afrodisiacum – antibacterieel – anti-infectueus, bronchitis, griep - anti-reumatisch – antiseptisch – astma – anti-infectie – antispasmodisch, krampen – antisudorifisch, excessief transpireren – antitussief, bronchitis, kinkhoest - asthenia+++ - bactericide++ - bedwateren – bloedend tandvlees - bloedcirculatiebevorderend - bronchitis+++ - cefaal, concentratie – cellulitis – couperose – deodorant, zweetvoeten - desinfectant - diarree – diureticum, oedeem, reumatische zwellingen – dysmenorroe – expectorant – fungicide - 
gewrichsreuma – griep – haaruitval, ernstige – heesheid – hepatisch - hoest – hoofdpijn - hooikoorts – hormoonlike, eierstok problemen - insectenverdrijver – kalmerend, prikkelbaarheid, reguleert het sympathische zenuwstelsel - kinkhoest+++ - lymfecongestie+++ - menopauze – menstruatie, pijnlijke – migraine - nervositeit – neurotonisch, zwakte - oedeem – overgangsklachten – pancreasinsufficiëntie – phlebotonisch, aambeien, aderen, slechte circulatie - prostaatcongestie – prostaat+++ - reuma - schimmelwerend++ - spasmolytisch - spataders+++ - spijsverteringsstoornissen – stress – tonicum, algemeen-, darm-, neuro-, - vaatvernauwend+++ - wonden, wondhelend – zweetvoeten.
Is een van de meest adstringerende oliën, superieur ten opzicht van hazelnoot (Duraffourd 1982).
Cipres olie is homoloog, gelijk aan, overeenkomstig het eierstok hormoon (Valnet 1980).
Geen irritaties of sensitisering bij een verdunning an 5% op de menselijke huid, (Opdyke 1978c) en geen fototoxische effecten geconstateerd
Actief tegen Staphylococcus aureus. Antibacterieel door een synergie tussen citronellal en citronellol (90-7.5) die de activiteiten in viervoud doen toenemen (Low et al 1974).
Inwendig:
indicatie: heesheid, hoest, krampen, pijnlijke menstruatie, overgangsklachten, spataders, diuretisch, spierpijn, reuma, kanker, bedplassen, diarree, zenuwziekten en aderontstekingen: 3 maal daags 2 druppels na de maaltijd.
Combinaties: met jeneverbes, den en sandelhout mengen en daarvan 2 druppels nemen, mengen m
et honing en oplossen in warme melk of kruidenthee of in een plantaardige olie.
Combinaties:
ambrettezaad, benzoë, bergamot, ceder, cederhout, cisteroos, citroen, citrus oliën, den, jeneverbes, kamille/wilde, kardemom, labdanum, lavendel, limoen, mandarijn, marjolein, sandelhout, scharlei, sinaasappel, zee-den.
Geestelijk:
de samentrekkende werking van de olie is ook hier duidelijk. Het is goed voor mensen die moeite hebben om hun ideeën om te zetten in daden; die moeite hebben met de werkelijkheid van alledag en die wegvluchten in dromen. Het helpt (zelf)discipline te ontwikkelen en (zelf)beheersing. De olie is een goed middel bij grote veranderingen in je leven, zoals verandering van werk of een verhuizing en bij beslissingen op het spirituele vlak, bijvoorbeeld verandering van godsdienst.
Cipres is ook werkzaam bij pijnlijke overgangsperioden in het leven, zoals het overlijden van iemand waarvan je houd of het einde van een relatie. Sempervirens betekent: eeuwig leven. Bij de Grieken en Romeinen was de boom gewijd aan de goden van de onderwereld en het hiernamaals.
Ontspant de zenuwen en geeft een krachtige sfeer. Cipres helpt ook wanneer men uitgeput is door emotionele of mentale strijd. Ook goed tegen angsten en depressies. In de verdamper werkt cipres bemoedigend en schept een goede stemming. De olie roept de geur op van ee
n frisse boslucht tijdens een wandeling. Bij verbittering, door negatieve ervaringen in het leven; tegen rancuneus gedrag, wantrouwen, voor vergeven en accepteren.
Harmoniserend, concentratiebevorderend, men kan beter formuleren, de olie is aardend.
Contra indicatie:
Alhoewel als niet-toxisch gekwalificeerd door Tisserand in 1995 geeft de FDA geen toestemming voor oraal gebruik.
Bij overdadig gebruik kan er schade aan de lever ontstaan.
Niet gebruiken bij mastitis vanwege de mogelijke oestrogene werking, tijdens de eerste maanden van de zwangerschap en tijdens zogen. Verdampen, kompressen en gebruik op de huid zijn dan wel veilig.
Verder: veroorzaakt geen overgevoeligheid, als de olie niet geoxideerd is, niet toxisch en niet irriterend. Niet gebruiken bij te hoge bloeddruk. De houtolie bevat carvacrol en bij mensen met een gevoelige huid bestaat de kans op dermatitis.
De o
lie is licht ontvlambaar.
Veiligheid: MSDS
Cas no. 8013-86-3. Vlampunt 30-48 graden C. Soortelijk gewicht: bij 20 graden C.: 0.852-0.874. Refractieve index: 1.468-1.478. Optische rotatie +18-+28.
Bij verwerking beschermende kleding dragen. Bij oogcontact 15 minuten overvloedig spoelen met weater, evenals de huid. Bij ingestie de mond spoelen en een arts waarschuwen, etiket tonen. Bij verbranding toxische gassen en rook.
Oraal acuut giftig LD50 >5 g/kg.
Xi-Xn-N: schadelijk - irritant voor ogen en huid - niet in het milieu afvloeien, water, grondwater, grond.
R10: ontvlambaar
R65: schadelijk bij ingestie: longschade
S62: bij inslikken niet het braken opwekken, arts raadplegen, etiket tonen.
Toepassingen:
*bij zweetvoeten: 10-15 dr. cipres toevoegen aan een niet te warm voetbad en hierin 15 minuten baden. Een paar druppels in de schoenen doet wonderen. Of 10 dr. cipres en 10 dr. salie mengen met 20 ml. basisolie en hiermee dagelijks de voeten inwrijven.
*bij aambeien: vermeng 1 dr. cipres met 1 eetlepel basisolie. Of meng 25 dr. cipres en 25 dr. lavendel met 50 ml St. Janskruid olie. Behandel hiermee de pijnlijke plaatsen na iedere toiletgang.
*bij hooikoorts: meng 3 ml. cipres, 3 ml. ceder en 3 ml. dragon. Verdamp 10-20 dr. van dit mengsel in een aromalamp.
Of meng 1 ml. cipres met 10 ml. basisolie en masseer hiermee borst en rug.
*bij aanleg voor spataderen: 10 dr. cipres in 1 eetlepel amandelolie mengen en met dit mengsel dagelijks de benen masseren. Dit verstevigt de vaatwanden.
*bij couperose: 5 dr. cipres in 1 eetlepel jojoba olie mengen, met dit mengsel dagelijks de couperose plekken licht masseren.
*bij onreine- en probleemhuid: 10 dr. cipres mengen in een glas gekookt, afgekoeld water en daarmee iedere avond de huid deppen of afspoelen.
Bron: Zie algemene bibliografie
home.scarlet.be/jantje. Cypres, Cupressus sempervirens.
Wikipedia eng., de., nl.
nature-helps.com: Oliënbespreking.
David Stewart: The Chemistry of Essential oils made simple.
Plants for a future: Italian cypress – Cupressus sempervirens L.
Shirley and Len Price: Aromatherapy for Health Professionals. P.421.
Stem der bomen door Toon Hermans.Cupressus sempervirens.
Hof van Gethsemane. Cupressus sempervirens Linnaeus door B.J. Hilgers.
Inventaire national du patrimoine naturel: Cupressus sempervirens L. INPN, MNHN.
Foto: nl.wikipedia.org
feenkraut.de
palmengarten.at
esveld.nl
biologie.uni-hamburg.de
ruhr-uni-bochum.de
fourlangwebprogram.com
jacobsplant.nl
flora.nhm.-wien.ac.at
webcosmetics.nl
britannica.com
©®Copyright en registratie notaris. André Gielen. Lith 2001 – maart 2007.
Previous page: Cuminum cyminum
Next page: Curcuma longa