Cymbopogon citratus/flexuosus
CYMBOPOGON: lemon grass – lemongrass – citronella grass – fever grass.
De Familie Poaceae kent 500 genussen, met meer dan 5000 species, waarvan 40 species Cymbopogon. De genus heeft zo’n 55-60 bekende species overblijvende grassen die in tropische en sub-tropische gebieden groeien in de volle zon, op goed gedraineerde zandgronden. Inheems in Zuid- en Zuidoost Azië en Australië.
Economisch zijn het zeer belangrijke grassen: bij overstromingen helpen de grasplantages het water te verwerken en zo ziekten tegen te gaan die volgen op overstromingen; overvloedig gebruikt in de Oosterse keuken; destillatie voor etherische olie en hydrosols met antibiotische, antivirale en antifungal eigenschappen; het restmateriaal wordt aan het vee gevoerd; het gedroogde gras wordt gebruikt voor daken en papier en als brandstof voor de volgende destillatie; gebruikt als compost in tuinen en om grond te verbeteren; gebruik van de olie in de parfumindustrie, chemische industrie, farmaceutische industrie.
Er is een groep nauw aan elkaar verwante grassen die zoete volatiele oliën leveren, die collectief Indian Grass Oils worden genoemd. Tenminste vijf ervan zijn commercieel interessant, te weten: Citronella, Lemongrass, Palmarosa, Gember en Vetiver. Stapf verdeelt ze in drie groepen: Cymbopogon – Andropogon – Vetiveria.
Genus Cymbopogon Spreng kent 10 species met geaccepteerde taxa, te weten:
Cymbopogon citratus (DC. Ex Nees) Stapf – lemongrass, West India
Cymbopogon distans (Nees) J.F. Watson
Cymbopogon flexuosus (Nees ex Steudel) J.F. Watson – lemongrass, Oost India.
Cymbopogon jwarancusa (Jones) Schultes – Iwarancusa grass
Cymbopogon martini (Roxb.)J.F. Watson – rosha grass
Cymbopogon nardus Rendle – citronella grass (Ceylon)
Cymbopogon refractus (R.Br.) A. Camus – barbwire grass
Cymbopogon schoenanthus (L.) Spreng – camel grass
Cymbopogon tortilis (J.Presl) A. Camus
Cymbopogon winterianus Jowitt – citronella grass.(Java, superieur ten opzichte van de Ceylon olie)
De Cymbopogon nardus Rendle zowel als Cymbopogon winterianus Jowitt zijn beiden waarschijnlijk afkomstig van het Mana grass van Ceylon die volgens Finnemore 1962, heden ten dage voorkomen in de de wilde vorm Cymbopogon nardus var. linnae (typicus) en de Cymbopogon nardus var. confertiflorus.
De Java citronella en de naam Cymbopogon winterianus is gegeven ter ere van de Heer Winter, een belangrijke oliedestillateur op Ceylon die als eerste de Maha Pangeri citronella olie cultiveerde en destilleerde in Ceylon.
In Azië veelvuldig gebruikt als kruid bij het koken. Het heeft een citrus geur, kan vers worden gebruikt, gedroogd of als poeder. De stengel zelf is te hard om gegeten te worden, wel het binnenste. De stengel kan wel worden geschild of gekneusd en bij het koken toegevoegd worden waardoor de aromatische olie wordt afgegeven aan de gerechten. Het hoofdbestanddeel is citral. Gebruikt in thee, soep, curries, gevogelte, vis, zeevruchten.
De wereldproductie van citronella olie is momenteel ongeveer 7000 ton per jaar, afkomstig uit Taiwan, Guatemala, Honduras, Indonesië, China, Sri Lanka, India, Argentinië, Brazilië, West Indië, Ecuador, Mexico, Madagaskar.
In Australië komt de Cymbopogon ambiguus het meeste voor, ook de Cymbopogon refractus. 9 Species zijn inheems en 2 ingevoerd en gecultiveerd. De bladeren, wortels en stengels werden al eeuwen gebruikt door de Aboriginals voor huidverzorging en infecties, hoesten, verkoudheid en griep en tegen hoofdpijn.
In Zuidoost Iran groeit inheems de Cymbopogon olivieri (boiss.) Bar met als hoofdbestanddelen ?-3-careen 22.46% – piperiton 44.9% – limoneen 3.43% - a-eudesmol 13.33% – en deze olie schijnt actief tegen de larve van de Anophel stephensi, bacillendragers van malaria, evenals de Mentha spicata L. en de Tagetes minuta. In India groeit verder ook de Cymbopogon olivieri met anti-fungal eigenschappen en de hoofdbestanddelen 3-pineen – myrceen – pulegon – piperiton.
Bron:
Universiteit van Teheran, Medical sciences. Abbas Hadjiakhoondi; Hassan Vatandoost;
Amirhossein Jamshidi; Ebrahim Bagherj Amiri.
Complete Lemongrass information from Drugs.com.
Wikipedia, the free encyclopedia eng.
Floracopeia: Aromatic treasures for health, beauty and abundance. By David Crowe L.Ac.
RBG Kew GrassBase – The online world grass flora
Cymbopogon in Flora of Pakistan
©®Copyright en registratie notaris. André Gielen. Lith 2001 – maart 2007.
CYMBOPOGON CITRATUS (DC ex Nees) Stapf / CYMBOPOGON FLEXUOSUS (DC)Stapf - LEMONGRASS/CITROENGRAS/ SEREH
Synoniemen: Cymbopogon citratus (DC) Stapf.
Andropogon citratus DC. Ex Nees
Cymbopogon flexuosus (Nees ex Steud) J.F. Watson.
Andropogon flexuosus Nees ec Steudel
Familie: graminaceae of poaceae, grassen. Gebruikt deel: fijn gehakte verse en gedeeltelijk gedroogde bladeren, stoomdestillatie. India. De kleur van de olie is geel, soms oranjeachtig. De geur is sterk, fris, citroenachtig en een beetje bitter, met iets van gember. Gehalte aan 
etherische olie 3%, voor 1 kg essence 30 kg vers gras. Cymbopogon flexuosus is uit Oost India, cochin of Malabar gras genaamd is inheems in India, terwijl Cymbopogon citratus (DC ex Nees) inheems is in West India en Ceylon. Deze wordt verondersteld inheems te zijn in Maleisië. De olie uit Oost India van de C. flexuosus heeft een andere samenstelling: alcohol 20-30% citronellol en geraniol en aldehyden: geranial 15% - neral 10% en citronellal 5%, Deze species wordt vooral in de parfumindustrie gebruikt. Deze is ook langer houdbaar. Inheems in India, Sri Lanka, Birma en Thailand. De etherische olie uit West India, C. citratus, levert hoofdzakelijk citral, waarbij de trans isomeer geranial (40-60%) de cis isomer neral (25-38%) overheerst en weinig myrceen, geraniol, geranic acid, nerolic acid, diterpeen, methylheptenon, citronellol, linalol, farnesol, alcohol, aldehyde, linalol, terpineol, en sporen geurige componenten. De componenten zijn sterk verschillend, afhankelijk van het land van afkomst. Deze wordt meer gebruikt in de keuken in het Oosten.
Momenteel groeien beide species over geheel India en zijn gecultiveerd.
Lemongrass is commercieel gecultiveerd in Guatemala, India, China, Paraguay, Sri Lanka, Indochina, Afrika, Australië, Centraal en Zuid Amerika. De plant wordt 1 meter hoog en 2 meter in omvang. De plant groeit in een vochtig warm klimaat in de volle zon, met zandige bodems en goed gedraineerd. De plant bloeit zelden en vermeerdering is meestal door de wortel of plantdeling, in de late winter of in de vroege lente. Ook teelt uit zaad is mogelijk, maar niet zo gebruikelijk. Hij kan mechanisch of met de hand worden geoogst, zo’n vier maal per jaar en de productiviteit van de plant is 4 – 8 jaar. De kwaliteit wordt beoordeeld aan de hand van het gehalte citral, de aldehyde die verantwoordelijk is voor de geur van lemongrass. De olie uit West India heeft een lager citral gehalte en is minder oplosbaar in alcohol van 70%.
Lemongrass of citroengras is een snelgroeiende, aromatische grassoort tot 1,5 meter hoog, met een uitgebreid wortelstelsel, wat de bodem snel uitput. Het gras is oorspronkelijk afkomstig uit tropisch Azië en wordt veel in Zuid India, Sri Lanka en Nepal geteeld. Dit tropische gras groeit uit een knolvormige wortel en kan 2 meter hoog worden. Hij is meerjarig en groeit in dichte struiken, met lange spitse bladeren. Alle aromatische grassen bevatten veel citral en geraniol, die naar citroen en roos ruiken. Nadat het gras is binnengehaald, wordt het fijngehakt, waardoor de etherische olie gemakkelijk kan worden geëxtraheerd door stoomdestillatie. Na de destillatie dient het gras als veevoer. Verschillende Cymbopogon soorten worden gebruikt, gedeeltelijk gedroogd en gesneden. De oudere bladeren zijn taai, hebben een sterker aroma en die worden veelal gedestilleerd om de etherische olie te winnen.
Wordt ook veel gebruikt in de Thaise keuken, vooral de jonge bladeren, sereh genaamd en 
commercieel verbouwd voor de olie, die gebruikt wordt in de parfumindustrie, de voedingsmiddelenindustrie en de aromatherapie. Hij groeit in de natte subtropen en op de tropische kusten.
Citroengras heeft een lange geschiedenis achter zich van toepassingen in de traditionele Indiase geneeskunde, met name als middel tegen infectieziekten en koorts. Hij heeft een krachtige antiseptische en bacteriedodende werking. De olie heeft een krachtig tonisch en stimulerend effect op het hele organisme en ook dit is van grote waarde bij de behandeling van ziekten met koorts.
De olie werkt kalmerend op het zenuwstelsel en is door de sterke citroengeur insectenwerend tegen vlooien, luizen, insecten, mijten. Wordt ook gebruikt in massage oliën om zijn koelende eigenschap en ter ondersteuning in mengsels ter versterking van de vaatwanden. Werkt preventief tegen schimmelinfecties.
Is een goede insectenverdrijver. Goed middel tegen vlooien in de hondenvacht. Pak 100 ml. neutrale shampoo en 20 druppels lemongrass en was het dier ermee.
Lemongrass wordt in grote hoeveelheden gebruikt als smaakversterker in levensmiddelen, geurcomponent in zepen, wasmiddelen, parfums en cosmetica en om kostbare etherische oliën als Melisse en Verveine te versnijden, of te vervalsen.
De bladthee wordt gebruikt voor maagpijn, diarree, hoofdpijn, griep, koorts, en is ontsmettend.
Werkzame bestanddelen: Java, stoomdestillatie, hele plant, oogst wild.
Het hoofdbestanddeel is citral 65-90% (geranial en neral). De rest varieert in samenstelling en hangt af van de versheid van de bladeren tijdens de destillatie en ook van welke grassoorten erbij zijn gebruikt. O.a.: a-humuleen, a-pineen, a-terpineol, b-caryophylleen, b-elemeen, garanylbutyraat, campheen, myrceen, citronellal, citronellol, cubenol, decanal, d-cadineen, elemicine, elemol, eugenol, germacreen D, isoeugenol, limoneen, linalol. Monoterpenische alcoholen: a-terpineol 2.25%, borneol 1.9%, geraniol, nerol 1.5%. Monoterpenische esters: bornylacetaat, geranylacetaat, nerylacetaat, citronellylacetaat. Sesquiterpenische alcoholen: farnesol 12.8%. Monoterpenische aldehyden: citral, zie boven, neral 27.7% geranial 46.6%. Sesquiterpenische aldehyden: farnesal 3%. De olie kan geel tot roodbruin zijn en heeft een sterke citroenachtige geur.
Ter vergelijk: een olie uit Zambia, hydrodestillatie GC en GC-MS: geranial 39% - neral 29.4% - myrceen 18% - geraniol 1.7% - linalol 1.3% Bron John Wiley & Sons Ltd. 1998.
Ter vergelijk: oliebestanddelen van Shirley and Len Price. P.413.
Hydrocarbons: monoterpenen: a-pineen 0.1-0.24% - b-pineen 0.2-1.65% - a-thujeen 0.03% - b-myrceen 2.34-21% - limoneen 2.4-2.6% - a-terpinoleen <0.1% - d-3-careen 0.2% - b-phellandreen <1% - campheen <0.1 – cis-b-ocimeen <0.1% - trans-b-ocimeen <1%. Sersquiterpenen: b-elemeen 1.3% - a- en b- caryophylleen. Aromatisch: p-cymeen 0.1-0.2%.
Ketonen: monoterpenonen: a-thujon 0.1%. Andere: methyl heptenon 1.4-2.6% - 2-nonanon <0.1% - 6-methyl-5-hepten-2-one 0.5-2.3% - 2-undecanon 0.4-0.6% - 2-tridecanon 0.3%.
Alcohols: monoterpenolen: a-terpineol 0.2-2.3% - borneol 0.1-1.9% - geraniol 0.1-4.4% - nerol 0.3-0.4% - linalol 0.8-1.5% - citronellol 0.1-8% - trans-p-menth-2-en-1-ol, sporen – 0.1%. Sesquiterpenolen: farnesol 12.8%.
Aldehyden: monoterpenals 60-85% - neral 25-41,8% - geranial 4.5-58% - citronellal 0.1-9%. Andere: nonanal <1%.
Oxiden: monoterpenoiden 1.8-cineol 1.2% - b-caryophylleenoxide 0.6%.
Esters: monoterpenyl: linalylacetaat – geranylacetaat 1-3% - citronellylacetaat 1% - lavandulylacetaat 0.6%.
Specifiek werkzaam:
aderontsteking+ - analgetisch - antibacterieel, gram positieve organismen antidepressief - anti-oxidant - antipyretisch - antiseptisch - antifungal - asthenie - cellulitis++ - bloedcirculatiebevorderend/zuiverend - darminfecties, zuiverend - digestief - hoofdpijn - indigestie - insectenverdrijver, en rook - insecticide, luizen, teken, vlooien, motten, - kalmerend+++ - koorts-verlagend+++ - leverinsufficiëntie++ - maaginsufficiëntie++ - microbedodend - neuro-vegetatieve dystonie+++ - nierversterkend - ontstekingwerend+++ - pediculosis - reumatische pijnen - scabiës - sedatief, kalmerend voor het centrale zenuwstelsel - sinusitis - schimmelinfecties - spierpijn - stimulerend, vegetatief zenuwstelsel - tonicum++, digestief - vaatverwijdend+++- verkoudheid - zwemmerseczeem.
Lemongrass is in de verdamper een uitstekende rookverdrijver en insektenverdrijver.
Ook zuivert hij de lucht, verfrissend en opmonterend. De olie is te gebruiken bij jetlag. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat lemongrass antimutagene eigenschappen bezit, bij bepaalde bacterie stammen.
Antibacterieel tgen gram positieve organismen (Gyane 1976, Kokate & Varma 121971, Ramadan et al 1972.
Actief tegen Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli (Onawunmi & Oguniara 1981).
Lemongrass is werkzaam tegen Trichophyton metagrophytes, T. rubrum, Epidermophyton flocossum, Microsporum gypseum. Andere studies geven acties aan tegen voedsel schimmels, ringworm schimmels en keratine schimmels (komt voor in de epidermis en is een onoplosbaar eiwit bij mens en dier). Voetschimmel en ringworm leven van keratine, dat ook voor komt in nagels, hoeven, klauwen, snavels en veren. Door deze werkingen is Lemongrass eveneens een uitstekend herbicide en insecticide. Lemongrass heeft een lage toxiciteit. Zie contra indicatie.
In dierproeven licht irritant bij muizen en varkens.
4% In petrolatum is Lemongrass niet irritant en niet sensitiserend op de menselijke huid (Opdyke 1976b p. 457)
Niet fototoxisch.
De olie is een bron voor citral als basisstof voor het synthetiseren van iononen en vitamine A.
Ingestie veroorzaakt schade aan de darmen en kan dodelijk zijn (Winter 1999 p.276).
Citral alleen veroorzaakt sensitisering van de menselijke huid, maar niet in combinatie, als mengsel met andere bestanddelen. (Opdyke 1976a p.197).
Van de citral kan een lichte hormoonlike, (oestrogene) werking worden verondersteld (Tiserand 
& Balacs 1995a p.146).
Ingestie kan een verhoogde druk in de oogbol veroorzaken door citral.
Lemongrass wordt in parfum gebruikt tot een maximum van 0.7%.
De olie heeft biologische activiteiten tegen pest bij het opslaan van oogsten en wordt gebruikt na het oogsten. (Monogfraph 1990c p.22).
In dierproeven onderdrukt de olie het centrale zenuwstelsel bij ratten (Sethj, Kokate & Varma 1976).
Citral heeft sterke antiseptische en antibacteriële activiteiten (Onawunmi & Oguniana 1981).
Cymbopogon citratus en Cymbopogon martinii werden getest in vitrot regen Aspergillus, Candida en Mucor species, Trichophyton rubrum en Trichophyton viollacellium. Beide waren fungicidaal tegen alle geteste organismen. (Singatwadia & Katewa 2001).
Er bestaat een borneol chemotype met 30% borneol en geen of 0% citral (List & Hörhammer 1969-1979).
Er bestaat een geraniol chemotype met 35-50% geraniol, citral 10-20% en methyl eugenol. (Atal & Bradu 1976).
Inwendig:
bij: infecties, bindweefselzwakte, nervositeit, neurovegetatieve dystonie, bloedzuiverend, 
spijsverterings moeilijkheden, diuretisch: 3 maal daags 2-3 druppels na de maaltijd innemen, mengen met honing en oplossen in warme melk of kruidenthee.
Combinaties:
arveden, den, eucalyptus, geranium, jeneverbes, kamille, lavendel, limoen, marjolein, roos.
Geestelijk:
ontspannend en rustgevend voor het zenuwstelsel.
Goed bij depressies, geeft een optimistische stemming en energie.
Contra indicatie:
Niet gebruiken tijdens zwangerschap, stimuleert de baarmoeder en de menstruatie.
Bij uitwendig gebruik kan de olie irriterend zijn, vooral in bad, en overgevoeligheid veroorzaken. Matig en voorzichtig gebruiken. Niet toxisch. Inwendig gebruik kan de druk binnen de oogbol verhogen, dus niet gebruiken bij glaucoom. Puur kan een hoge doses bij ingestie dodelijk zijn. Inhaleren van de olie wordt niet aangeraden. 2 Gevallen van alveolitis (longziekte) zijn geconstateerd. Bij zorgvuldig gebruik is Lemongrass veilig voor menselijke consumptie als plantextract en etherische olie. GRAS in de USA., Generally Recognized As Safe. Klinisch onderzoek bij mensen: Leite et al concludeert: dat lemongrass gebruikt tegen CNS (Centraal nervous system) onderdrukkende effecten, niet toxisch is en ook niet de 20 maal hogere doses toegediend aan mannelijke en vrouwelijke ratten: Souza et al. Methyleugenol werd carcinogeen bevonden in ratten en muizen bij chronische inname in vivo van 30mg/kg, niet bij lagere doses. Carcinogene effecten worden duidelijk bij inname van 150mg/kg. 10 Ml citronella olie bevat gemiddeld mogelijk 0.0009 ml methyleugenol, terwijl de chronische doses carcinogene stof 30mg/kg bedraagt. Verder moet methyleugenol geactiveerd worden door leverstofwisseling (cytochrome P450 isozyme oxidatie in 1-hydroxymethyleugenol) om toxisch te worden, hetgeen bevestigd wordt door Burkey et al. Bovendien wordt de methyleugenol in de olie geneutraliseerd door de citral of meer door de E isomeer geranial dat een potente fase II detoxificatie enzym aanstuurt. Hierdoor kan er geen activiteit ontstaan door de methyleugenol. In geval van acute vergiftigi
ng moeten er verdunningsmaatregelen genomen worden, dat in de meeste gevallen afdoende zal zijn.
Veiligheid:MSDS
Cas no. 8007-02-01. Soortelijk gewicht bij 25 graden C.: 0.887 - 0.899.
Vlampunt 93,3 graden C.
Kookpunt 224 graden C. Oral giftigheid: LD50 rat en konijn: > 5 gm/kg.
Xi-Xn-N: schadelijk en irriterend voor huid en ogen. Mogelijk sensitiserend voor de huid.
Ogen 15 minuten spoelen met overvloedig water, evenals de huid. Beschermende kleding dragen bij verwerking. Bij ingestie de mond spoelen en arts waarschuwen, etiket tonen. Veroorzaakt giftige rook bij brand. Oogbol druk verhogend bij glaucoom.
Niet in het milieu afvloeien, grondwater, water, grond.
Toepassingen:
*bij verkoudheid en sinusitis: 1-4 druppels citroengras in een schaal heet water en minimaal 2 maal per dag dampen.
*bij onreine huid, probleemhuid: 6 druppels in een glas gekookt water mengen en hiermee de huid 2 keer per dag reinigen.
*bij hoofdluis: bij besmettingsgevaar, meng 20 druppels met 50 ml neutrale shampoo en was hiermee dagelijks. Zie practicum aromatherapie bij hoofdluis.
*verdampen: 6-8 druppels lemongrass in de aromalamp werken verhelderend, activeren de geest en zetten aan tot nieuwe daden. Eveneens voor een frisse lucht in een rokerige kamer.
Bron: Wiley Interscience. Flavour and Fragrance Journal.
hort.purdue.edu/newcrop/med-aro/factsheets/lemongrass
US.Dispensatory, 1918, Oil of citronella
Sorting CYMBOPOGON names. plantnames.unimelb.edu.au
Herbs by Linda Gilbert: Lemon grass.
Floridata: Lemongrass
uni-graz.at/katzer Lemon grass. Cymbopogon citratus (DC) Stapf
answers.com/topic/cymbopogon: Lemongrass.
essentialoils.co.za Lemongrass
Shirley and Len Price: Aromatherapy for Health Professionals. P. 414.
plants.usda.gov/java/classification
Cymbopogon in Flora of Pakistan
The epicentre. Encyclopedia of spices: Lemon grass.
Complete Lemongrass information from Drugs. com.
Safety report on Citronella essential oil., by Jean-Yves Dionne, BSc Pharm.
IT IS Report Cymbopogon Spreng.
RBG Kew GrassBase – The online world grass flora
Foto nybg.org
rain-tree.com
plantoftheweek.org
bio-gaertner.de
syringa-samen.de
naturalstandard.com
toildepieces.com
iac.sp.gov.br.
sandmountainherbs.com
netspirit.dk
©®Copyright en registratie notaris. André Gielen. Lith 2001 – maart 2007.
Previous page: Curcuma zedoaria
Next page: Cymbopogon martinii